Συμπληρώθηκαν 51 χρόνια από το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 2017 αλλά και 3 χρόνια από την έναρξη της δίκης των εγκληματικών πράξεων της Χρυσής Αυγής. Υπάρχει σχέση μεταξύ αυτών των δύο;
Και στις δύο περιπτώσεις, οι στρατοκράτες της χούντας και οι εγκληματίες της Χρυσής Αυγής έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό το μίσος τους για την δημοκρατία. Πολλοί ξεχνούν, όμως, και γίνονται οπαδοί αυταρχικών καθεστώτων και αντιδημοκρατικών αντιλήψεων, χωρίς πραγματικά να κατανοούν τι σημαίνει το «πνίξιμο» της δημοκρατίας. Κάποιοι αναπολούν τη σιωπή νεκροταφείου που επέβαλε για κάποιο διάστημα η χούντα ή/και θαυμάζουν τον δολοφονικό τσαμπουκά της Χρυσής Αυγής.
Η Χρυσή Αυγή ρίζωσε μέσα σε ένα κλίμα μίσους και διχασμού. Αντί να αντιμετωπίσουμε την κρίση μέσα από δημοκρατικό διάλογο, επιβλήθηκαν πολιτικές που δεν είχαν την υποστήριξη της κοινωνίας και δεν διαμορφώθηκαν δημοκρατικά. Αλλά το αντίδοτο στον περιορισμό της δημοκρατίας δεν είναι εκτέλεση της δημοκρατίας, αλλά ενίσχυση της δημοκρατίας. Σήμερα μπορούμε να διαπιστώσουμε εύκολα ότι χάσαμε 10 χρόνια με την κρίση γιατί δεν μπόρεσαν ούτε τα πολιτικά κόμματα ούτε η κοινωνία να επεξεργαστούν, μέσα από συγκροτημένο δημοκρατικό διάλογο, ένα ισορροπημένο και δίκαιο σχέδιο εξόδου από την κρίση με ορθολογικές πολιτικές εξυγίανσης των δημοσιονομικών αλλά κι αντιμετώπισης των διαρθρωτικών προβλημάτων της χώρας. Άφησαν χώρο στους καιροσκόπους, στους τυχοδιώκτες, στους γελοίους να αναρριχηθούν και να προσθέσουν μίσος, βία, ρατσισμό, ψευδαισθήσεις, ανοησίες στην πολιτική και να περιορίσουν ακόμα περισσότερο την καταρρέουσα δημοκρατική συγκρότηση της χώρας. Σε βαθμό μάλιστα που κάποιοι “αναπολούν την ησυχία και την τάξη”, την “ανάπτυξη” της χούντας, ξεχνώντας ότι “η δημοκρατία σε γύψο” δεν φέρνει ποτέ καλύτερες μέρες.
Οι ευθύνες της χούντας
Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ θυμίζουμε, λοιπόν, αυτά που δεν μπορούμε να ξεχάσουμε, αυτά που έκανε η χούντα στην διάρκεια των 7 χρόνων:
- έβαλε την δημοκρατία πίσω από τα κάγκελα της φυλακής,
- πέταξε τα ανθρώπινα δικαιώματα στα σκουπίδια,
- φυλάκισε, βασάνισε αλλά και σκότωσε ανθρώπους για τις ιδέες τους και την δέσμευσή τους σε μια δημοκρατική πορεία της χώρας,
- ανέδειξε την διαφθορά ως μέσο εξέλιξης,
- οργάνωσε το πραξικόπημα στην Κύπρο (που συνδέθηκε με δολοφονίες Ελλήνων, Ελληνοκυπρίων, Τουρκοκυπρίων) και έτσι
- άνοιξε την πόρτα στην τουρκική εισβολή.
Δεν μπόρεσε καν να υπερασπιστεί την Κύπρο όταν τα τουρκικά στρατεύματα εισέβαλαν, αποδεικνύοντας ότι αυτοί οι …πατριώτες, οδήγησαν την κυπριακή κοινωνία ανυπεράσπιστη στην τουρκική κατοχή. Και μόνο γι’ αυτό, όσοι αυτοχαρακτηρίζονται ως πατριώτες, θα έπρεπε να θεωρούν τους χουντικούς πραξικοπηματίες και γενικότερα του ακροδεξιούς ως τους μεγαλύτερους εχθρούς τους, όχι να ταυτίζονται μαζί τους ή να τους …αναπολούν ή να ψηφίζουν τους συνεχιστές τους (βλέπε Χρυσή Αυγή που προέρχεται από την ίδια μήτρα).
Η δημοκρατία κινδυνεύει ξανά σήμερα
Κινδυνεύει σήμερα η δημοκρατία από παρόμοια πραξικοπήματα κι επεμβάσεις του στρατού στην Ελλάδα ή σε άλλες χώρες, όπως το ζήσαμε στην Ευρώπη και αλλού προηγούμενες δεκαετίες;
Φαίνεται ότι έχει μειωθεί ο κίνδυνος στρατιωτικών πραξικοπημάτων σε πλανητικό επίπεδο (για διάφορους λόγους) και δεν υπάρχει ούτε ως υπόνοια στην Ελλάδα, την δεκαετία που τρέχει. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, και ότι η δημοκρατία ανθεί σήμερα. Αντιθέτως έχει υποχωρήσει παγκοσμίως, εξαιτίας μια σειράς αιτιών. Η ανάδειξη στο προσκήνιο αυταρχικών ηγετών όπως ο Τράμπ ή ο Πούτιν, ο Ερντογάν ή ο Κιμ Γιονγκ-ουν είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Στην πραγματικότητα το πρόβλημα είναι πιο μεγάλο. Η δημοκρατία κινδυνεύει σήμερα κυρίως από την μειωμένη εγρήγορση των πολιτών και των θεσμικών φορέων να την υπερασπιστούν και να την διευρύνουν.
Η δημοκρατία μας χρειάζεται. Τι κάνουμε εμείς για αυτήν;
Η δημοκρατία είναι το καλύτερο σύστημα αλλά έχει κι αδυναμίες. Αντί να προσπαθούμε να την βελτιώσουμε, να την ενδυναμώσουμε, να την εμβαθύνουμε, να την κάνουμε πιο συμμετοχική κι αποτελεσματική, την αφήνουμε στα χέρια τυχοδιωκτών που θέλουν να την πνίξουν. Μόνο όταν την χάσουμε μπορούμε να κατανοήσουμε τη μεγάλη σημασία της. Αλλά σήμερα δεν την χάνουμε σε μια νύχτα επειδή κάποια τανκς βγήκαν στο δρόμο. Την χάνουμε σιγά-σιγά, μια και το κοινωνικό σώμα μοιάζει να συμβιβάζεται μέρα με τη μέρα με την αυταρχική, εκδοχή της, με μια ψευδεπίγραφη δημοκρατία. Βέβαια, η δημοκρατία δεν ταυτίζεται με εκλογές κάθε 3, 4 ή 5 χρόνια, είναι κάτι πολύ πιο ουσιαστικό. Η δημοκρατία είναι μια υπόθεση καθημερινή, δοκιμάζεται καθημερινά, στην πολιτική, στην κοινωνία, στους κοινωνικούς κι επαγγελματικούς φορείς, στις κοινωνικές σχέσεις, στα μηνύματα των ΜΜΕ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, δεν είναι κλεισμένη και προστατευμένη μέσα σε ένα “Ναό της Δημοκρατίας”. Επιβεβαιώνεται, ενισχύεται ή μαραζώνει καθημερινά παντού.
Μπορεί να ριζώνει βαθιά μέσα στην συμπεριφορά, στις αξίες των πολιτών, στην λειτουργία των θεσμών μόνο αν είναι συνειδητή επιλογή. Δεν φυτρώνει μόνη της, δεν υπερασπίζεται τον εαυτό της αν οι πολίτες την παραδίδουν σε αυτούς που την μισούν. Δεν είναι παγιωμένη, σταθερή ως μάρμαρο αλλά ούτε είναι λάστιχο για να προσαρμόζεται στις ερμηνείες κάθε καιροσκόπου και τυχοδιώκτη.
Η δημοκρατία κινδυνεύει από τις ανισότητες, ιδιαίτερα αν οι πολίτες αποδίδουν τις ανισότητες στην ύπαρξη της δημοκρατίας και όχι – όπως πραγματικά συμβαίνει – στην λειψή δημοκρατία. Αντί να προσπαθούν να μειώσουν τις ανισότητες και να ενισχύσουν την δημοκρατία, συχνά εγκαταλείπουν την δημοκρατία σε όσους θέλουν να εκμεταλλευτούν την απογοήτευση και να εξουσιάσουν απολυταρχικά διευρύνοντας τελικά τις ανισότητες.
Η δημοκρατία κινδυνεύει από την υπερ-συγκέντρωση δύναμης (κι όχι μόνο πλούτου) σε δομές όπως η οικονομία ή οι αγορές, όταν δεν θεσπίζονται δημοκρατικοί θεσμοί ελέγχου και κανόνων λειτουργίας των αγορών, των χρηματιστηρίων, των μεγάλων επιχειρήσεων, των ΜΜΕ. Βλέπουμε να διεξάγεται πάλη χωρίς αρχές για έλεγχο των ΜΜΕ από λίγους ολιγάρχες του πλούτου ή της πολιτικής παλιάς ή νέας κοπής ώστε να είναι όργανα προπαγάνδας, αντί να θεσπίζονται κανόνες δεοντολογίας, δημοκρατίας και πλουραλισμού στα ΜΜΕ που ενημερώνουν και διαμορφώνουν κριτικά σκεπτόμενους πολίτες.
Δεν είναι η περισσότερη δημοκρατία που βλάπτει την κοινωνία την εποχή της παγκοσμιοποίησης αλλά η απουσία δημοκρατίας στον τρόπο που συντελείται η παγκοσμιοποίηση ώστε να μην μένουν πίσω μεγάλες κοινωνικές ομάδες. Είναι ψευδαίσθηση ότι μπορεί η οικονομική, τεχνολογική και επιστημονική παγκοσμιοποίηση να περιοριστεί – έστω και με αυταρχικά μέτρα – στα όρια των εθνικών συνόρων.
Είναι σήμερα περισσότεροι παρά ποτέ αναγκαίο να επανέλθει στο προσκήνιο ένα ισχυρό κίνημα υπεράσπισης της δημοκρατίας σε παγκόσμιο επίπεδο, που θα στοχεύει στην δημιουργία θεσμών δημοκρατίας σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο. Σε αυτή την κατεύθυνση μπορεί να συμβάλλει, για παράδειγμα, η μεγαλύτερη ενίσχυση του ρόλου του Ευρωκοινοβουλίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση ακόμα και σε θέματα οικονομίας και δημοσιονομικών πολιτικών (κι όχι η υποβάθμισή και διάλυσή του μέσα από ενισχυμένη παρουσία εθνικιστών και λαϊκιστών), η ενίσχυση του ρυθμιστικού ρόλου της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ και η μεταρρύθμιση του Συμβουλίου Ασφαλείας, ώστε καμία χώρα να μην έχει την δυνατότητα βέτο σε κρίσιμα θέματα.
Σήμερα περισσότερο παρά ποτέ χρειάζεται να συνδέσουμε την οικονομία με την δημοκρατία (αλλά και με την ενίσχυση της οικολογικής βιωσιμότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης). Σε αυτό μπορεί να συμβάλλει η ενίσχυση του ρόλου των Στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης στην εξάλειψη των ανισοτήτων, της φτώχειας, της περιβαλλοντικής υποβάθμισης αλλά και η ενίσχυση του ρόλου της κοινωνίας των πολιτών στην διαμόρφωση και λήψη αποφάσεων σε μεγάλα θέματα όπως είναι οι κατευθύνσεις των επενδύσεων και των χρηματοδοτήσεων, η λειτουργία του τραπεζικού συστήματος.
Για να μπορεί να τεθεί ξανά το τζίνι (ανεξέλεγκτη αγορά και η υπερδύναμη του χρήματος) στο μπουκάλι (κοινωνικό και περιβαλλοντικό όφελος) χρειάζεται να διαμορφώσουμε ένα πλαίσιο δημοκρατικού ελέγχου μέσω της μεταρρύθμισης των Συμφωνιών Εμπορίου ή της Παγκόσμιας Τράπεζας, κυρίως με την ενσωμάτωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της προστασίας του περιβάλλοντος, της κοινωνικής υπευθυνότητας σε όλες τις οικονομικές και εμπορικές συμφωνίες και δραστηριότητες.
Στην αυτονόμηση της οικονομίας της ανεξέλεγκτης αγοράς, λαϊκιστές και ακροδεξιοί καλλιεργούν σε μεγάλα τμήματα των κοινωνιών – που κυριαρχούνται από φόβο μπροστά στις εξελίξεις – ψευδαισθήσεις ότι θα ελέγξουν στα εθνικά πλαίσια τις αγορές και θα υπερασπιστούν τους αδύναμους. Στην πραγματικότητα αξιοποιούν το φόβο και την ανασφάλεια για να κερδίσουν εξουσία. Και μετά, όπως συνέβη με τον Τραμπ, τον Πούτιν, τον Όρμπαν και άλλους αυταρχικές ηγέτες, αυτό που κάνουν είναι να προσπαθούν να πνίξουν την δημοκρατία ώστε να μην έχουν εμπόδια στα σχέδια τους για ένταση των ανισοτήτων και της διαφθοράς. Σε τίποτα δεν ωφελούνται οι πολίτες από τον περιορισμό της δημοκρατίας, όπως έχει επιβεβαιώσει με τραγικό τρόπο η ιστορία και η επιστήμη.
Πολύ συχνά η δημοκρατία πέφτει θύμα μιας ρητορικής ενάντια στο “κατεστημένο” και το “σύστημα”, που εξυπηρετεί εκλογικούς και εξουσιαστικούς σκοπούς. Μανιασμένοι, υποτίθεται, αντισυστημικοί έχουν αποδειχθεί οι καλύτεροι υπηρέτες του συστήματος όταν αναλάβουν τα ινία της εξουσίας. Είναι αυτοί που μπορούν με μικρότερη αντίσταση – λόγω του χαρακτηρισμού τους ως “αντισυστημικών” να επιβάλλουν πολιτικές και επιλογές που οι παλιοί καθεστωτικοί συναντούσαν δυσκολίες να περάσουν.
Το παλιό σύστημα αλλάζει μόνο με δημοκρατικό τρόπο. Αλλιώς ανακυκλώνεται εύκολα
Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ έχουμε σαφώς προτάσεις και πολιτικές που υπερβαίνουν το παλιό πολιτικό σύστημα. Όμως, είμαστε απολύτως πεισμένοι και δεσμευμένοι ότι οι βαθιές αλλαγές που προτείνουμε δοκιμάζονται και προωθούνται καθημερινά, σε διάλογο με την κοινωνία και προϋποθέτουν – συμβάλλουν σε ενίσχυση κι εμβάθυνση της δημοκρατίας. Γι’ αυτό είμαστε αντίθετοι σε κάθε ρητορικής μίσους, ακόμα και αν υποτίθεται υπερασπίζεται την δημοκρατία ή αντιμάχεται το “παλιό”. Οι σκοποί και τα μέσα δεν μπορεί να είναι μεταξύ τους εχθρικά. Αν χρειαζόμαστε σήμερα κάτι περισσότερο από ποτέ είναι ενίσχυση της δημοκρατίας, σεβασμό των κανόνων αλλά φυσικά και αλλαγή με δημοκρατικό τρόπο και μέσα από διάλογο όσων δεν “δουλεύουν” πια, αλλαγή του πολιτικού κατεστημένου αλλά όχι για να βάλουμε στη θέση του ακόμα πιο γελοίες ή εγκληματικές εκδοχές του, δημιουργώντας νέα τζάκια και νέες ολιγαρχίες (οικονομικές, πολιτικές, μιντιακές).
Η δημοκρατία κάνει καλό στην υγεία και την κοινωνία, ενισχύει την κοινωνία, δίνει προοπτικές στους πολίτες και σε όλες τις γενεές, προστατεύει το περιβάλλον και τον πολιτισμικό πλούτο που διαθέτουμε. Αλλά απαιτεί ενεργούς και συνειδητούς πολίτες. Είμαστε πολλές και πολλοί όσες κι όσοι είμαστε δεσμευμένοι υπερασπιστές της δημοκρατίας, αλλά αυτό πρέπει να το δείχνουμε καθημερινά.