Η Ευρώπη και η Ελλάδα βρέθηκαν απροετοίμαστες όταν ξέσπασε η κρίση το 2008, χωρίς στρατηγική και κατάλληλα εργαλεία αντιμετώπισης μια τέτοιας έκτασης κι έντασης κρίσης. Τα διαρθρωτικά προβλήματα της ευρωζώνης αλλά και της Ελλάδας έκαναν την κρίση ακόμα πιο σοβαρή, με έντονες επιπτώσεις όχι μόνο στην οικονομία αλλά και στους θεσμούς, στην κοινωνική συνοχή, στην παραγωγική βάση και την βιωσιμότητα.

Η Ελλάδα αντιμετώπισε μετά από πολλά χρόνια και μέσα από άστοχες και ισοπεδωτικές συχνά πολιτικές, τουλάχιστον προσωρινά, ένα μέρος του δημοσιονομικού προβλήματος της, αυτό που έχει σχέση με το έλλειμμα. Το έκανε με πολύ πόνο και βίαια, αν και θα μπορούσε να το πετύχει με πιο δίκαιο και ισορροπημένο τρόπο, με συμμετοχή στην προσπάθεια των πολιτών και όχι βίαιη επιβολή μέτρων συχνά άστοχων ή αντιφατικών. Επίσης, μετέθεσε το πρόβλημα του δημόσιου χρέους στο μέλλον και στις μελλοντικές γενιές.

Αλλά η χώρα δεν έλυσε με βιώσιμο τρόπο το υπόλοιπο δημοσιονομικό της πρόβλημα, αυτό που σχετίζεται όχι μόνο με το έλλειμμα ή το χρέος αλλά και με το εμπορικό ισοζύγιο, που ήταν κυρίαρχος παράγοντας εμφάνισης της κρίσης και της χρεοκοπίας. Δεν εργάζεται πραγματικά για να εντοπίσει ποιες είναι οι αντιφάσεις και δεν συζητάει πώς θα αντιμετωπιστεί με καινοτόμο τρόπο. Η συζήτηση κυριαρχείται από μια επικοινωνιακή λογική άσπρου-μαύρου, ώστε να επικρατήσει (Κυβέρνηση) ή να κατεδαφιστεί (αντιπολίτευση) το αφήγημα της “καθαρής” εξόδου στις αγορές.

Η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη:

– Μετά την εκρηκτική αύξησή του την δεκαετία 2000-2010, το δημόσιο έλλειμμα μειώθηκε σε ποσοστά κάτω από το 3%. Όμως, αυξήθηκε κατακόρυφα το ιδιωτικό χρέος προς το δημόσιο και προς τις τράπεζες.

– Παρατηρούμε μια βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου (εισαγωγές – εξαγωγές) αλλά όχι με κάποιο εντυπωσιακό τρόπο.

– Διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας ελάχιστα αντιμετωπίστηκαν όλα αυτά τα χρόνια της κρίσης.

Χωρίς σοβαρή πολιτική συζήτηση κι αντιπαράθεση, επιστρέφουμε τελικά στο οικονομικό και παραγωγικό-καταναλωτικό μοντέλο που βασίζεται σε “κλασικές” αντιλήψεις (ανάπτυξη, μεγάλες επενδύσεις), έστω με μια δόση αυξήσεων βασικού μισθού και μοίρασμα ελεημοσύνης, που δεν φέρνουν τίποτα νέο, αντιθέτως αποτελούν στον ένα ή στον άλλο βαθμό ένα μοντέλο που μας οδήγησε στην κρίση και χρεοκοπία.

Μια σειρά θεμάτων θέτουν ξανά και ξανά την ανάγκη συζήτησης κι επιλογών που όμως δεν γίνονται και κρύβονται κάτω από το χαλί: η κρίση και τα αίτια της, οι επιτυχίες και τα λάθη εξυγίανσης των δημοσιονομικών μας, οι αλλαγές στο πολιτικό τοπίο και οι συμμαχίες που έχουν δημιουργηθεί, το εκπαιδευτικό σύστημα, το μοντέλο κοινωνικής πολιτικής, οι ενεργειακοί σχεδιασμοί, το μοντέλο της οικονομίας και της απασχόλησης, χωρίς να λάβουμε υπόψη και άλλα ευρύτερα θέματα τα οποία έχουν αντιμετωπιστεί με διχαστικό τρόπο, όπως το προσφυγικό, το Μακεδονικό, ο εθνικο-λαϊκισμός που ριζώνει στις κοινωνίες σε εποχή παγκοσμιοποίησης.

Η επόμενη μέρα απαιτεί συγκροτημένη στρατηγική και πολιτικές. Απαιτεί σοβαρή συζήτηση μέσα στην κοινωνία (που δεν υπάρχει), προγραμματική τοποθέτηση των κομμάτων, νέες προσεγγίσεις από πλευράς ειδικών, πανεπιστημιακών και ερευνητών, επανατοποθέτηση από την πλευρά των κοινωνικών φορέων σε μια σειρά ζητήματα που μας οδήγησαν στην κρίση και την χρεοκοπία.

Αυτή η συζήτηση δεν αφορά μόνο την διαχείριση του χρέους ή τα δημοσιονομικά θέματα, τα μνημόνια και τις μετά-τα -μνημόνια συμφωνίες και δεσμεύσεις. Αφορά το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα, το ελληνικό πλαίσιο σε σχέση με το ευρωπαϊκό και διεθνές πλαίσιο, τις στρατηγικές επιλογές της χώρας, το μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης, την οικονομία και την κοινωνική πολιτική, το πώς αντιλαμβανόμαστε στην σημερινή εποχή την σχέση μας με το περιβάλλον (του κλίματος συμπεριλαμβανομένου), στο τέλος-τέλος το αξιακό μας σύστημα στην σύγχρονη εποχή. Είναι σημαντικό, επίσης, αυτή η συζήτηση να εντάσσεται στις ευρύτερες αλλαγές που απαιτούνται στην αρχιτεκτονική της ΕΕ και ιδιαίτερα της Ευρωζώνης