του Νίκου Χρυσόγελου
Αντιδημάρχου Κλιματικής Διακυβέρνησης και Κοινωνικής Οικονομίας
Δήμου Αθηναίων
Αναζωογονώντας την Αθήνα – Στην παρουσίαση του Bas Smets και του Harvard στην Κυψέλη
Στην Δημοτική Αγορά της Κυψέλης, την Παρασκευή 24 Οκτωβρίου είδαμε, ακούσαμε και περιηγηθήκαμε στην έκθεση της ερευνητικής ομάδας του Bas Smets, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Harvard — ένα μοναδικό έργο αφιερωμένο στον «δροσισμό» και την αναζωογόνηση της Αθήνας καθώς και δύο πρωτοποριακών προτάσεων για τον «δροσισμό» και την αναζωογόνηση της Αθήνας:
Plaka Green Canopy: Δίκτυο αναρριχώμενων φυτών για τη σκίαση του ιστορικού κέντρου
Varvakeios Urban Forest: Δημιουργία πάρκου πάνω από το υφιστάμενο πάρκινγκ για τη διαμόρφωση μικροκλίματος δροσισμού
Στη συνέχεια, ακολούθησε συζήτηση με θέμα τη μείωση της θερμοκρασίας στην Αθήνα και περιήγηση στην έκθεση που περιλαμβάνει την έρευνα.
Την εκδήλωσε άνοιξε με ομιλία του ο Δήμαρχος Αθηναίων Χάρης Δούκας.που παρουσίασε το όραμα του Δήμου για μια ανθεκτική, κοινωνικά δίκαιη και περιβαλλοντικά βιώσιμη Αθήνα, μια πόλη που προστατεύει την πολιτιστική της κληρονομιά, μειώνει το ενεργειακό της αποτύπωμα και δίνει προτεραιότητα στους ανθρώπους και στους πράσινους χώρους.
O Βαγγέλης Μαρινάκης, Πρόεδρος ΔΑΕΜ Α.Ε., Επίκουρος Καθηγητής, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο μίλησε με θέμα «Μείωση Θερμοκρασίας στην Αθήνα: Μύθος ή Πραγματικότητα;»
Ακολούθησε συζήτηση που συντόνισε η Ανδριάννα Μαγγανιά, Δημοσιογράφος, Διευθύντρια Γραφείου Τύπου Δήμου Αθηναίων με τους/τις:
– Νίκο Χρυσόγελο, Αντιδήμαρχος Κλιματικής Διακυβέρνησης και Κοινωνικής Οικονομίας
– Κωνσταντίνο Καρτάλη, Καθηγητής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
– Νίκο Αναστασόπουλο, Αναπληρωτής Καθηγητής, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
– Μαρία Δανιήλ, Αρχιτέκτων – Επικεφαλής Ομάδας Εργασίας για την Ανάδειξη και Προστασία του Ιστορικού Κέντρου που έχει συσταθεί από τον Δήμο Αθηναίων
– Ελένη Μαίστρου, ομότιμη καθηγήτρια ΕΜΠ, αρχιτεκτονική, Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ)
– Ελισσάβετ Μπαργιάννη, Chief Heat Officer – Διεύθυνση Στρατηγικού Σχεδιασμού, Ανθεκτικότητας, Καινοτομίας & Τεκμηρίωσης
Θεματικές:
• Ενσωμάτωση των προτάσεων του Bureau Bas Smets στη στρατηγική του Δήμου
• Πρακτικά βήματα για την υλοποίηση
• Ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της περιβαλλοντικής ισορροπίας στον ιστορικό αστικό ιστό
Η έκθεση
Μέσα από μακέτες, σχέδια, βίντεο και ένα εντυπωσιακό βιβλίο, παρουσιάστηκαν δημιουργικές αρχιτεκτονικές ιδέες που συνδυάζουν την προσαρμογή στην
#κλιματικήκρίση, τη
#φύση, την πολιτιστική κληρονομιά και την καθημερινή ζωή της πόλης.
Η ομάδα του
Bas Smets εργάζεται πάνω σε σενάρια για τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης σε μεγαλουπόλεις και στο πως θα μπορούσαν αυτές να μετασχηματιστούν για να αντέξουν στις νέες κλιματικές συνθήκες. Εργάστηκαν στη Νέα Υόρκη, μετά στο Παρίσι και το Φθινόπωρο 2024 ήρθαν στην
#Αθήνα για να συγκεντρώσουν υλικό και να εργαστούν με βάση τα σενάρια αύξησης της μέσης θερμοκρασίας κατά +2, +3, +4 και +5 βαθμούς Κελσίου.
Μπορεί σήμερα η μέση θερμοκρασία του πλανήτη να έχει ανέβει μόνιμα (
κατά 1,2 έως 1,4 βαθμούς, όμως φαίνεται ότι μέχρι το 2027-2028 θα έχει ξεπεραστεί το +1,5 βαθμοί Κελσίου και πάμε σε πολύ μεγάλη αύξηση θερμοκρασίας μέχρι τα μέσα του αιώνα. Στην Αθήνα όμως έχουμε σημαντικά μεγαλύτερη άνοδο αφού το καλοκαίρι του 2024 η μέση θερμοκρασία ήταν +4 βαθμούς πιο υψηλή από τον μ.ο. ενώ το καλοκαίρι 2025 …μόνο + 2 βαθμούς πιο υψηλή.
«Με την ομάδα των φοιτητών και τον Bas Smets είχα τη χαρά να συνεργαστώ μαζί τους όταν ήρθαν στην Αθήνα τον Οκτώβριο 2024, ενώ ο Bas επέστρεψε στην Αθήνα για να συμμετάσχει στο 2ήμερο που οργανώσαμε 26-27.2.2025 με θέμα «πράσινες και γαλάζιες (νερό) παρεμβάσεις στην Αθήνα την εποχή της κλιματικής κρίσης» όπου παρουσίασε μικρό μέρος της δουλειάς τους.
Από την ανάκτηση νερού βροχής και τις δροσερές στέγες του μέλλοντος, μέχρι τα μίνι αστικά δάση στις αρχαιολογικές τοποθεσίες και τις σκιασμένες στοές με αναρριχώμενα φυτά, οι προτάσεις των νέων ερευνητών φανερώνουν μια Αθήνα που μπορεί να γίνει πιο ανθεκτική, πιο πράσινη και πιο ανθρώπινη. Τα έργα πρέπει να αντιμετωπιστούν ως μια πρόσκληση για αλλαγή στην πόλη αλλά και ως κάτι εφικτό και ρεαλιστικό μέσα στις νέες κλιματικές συνθήκες που διαμορφώνονται. Δεν είναι προτάσεις για υλοποίηση έργων χωρίς τεχνική επεξεργασία και ωρίμανση ούτε δεν είναι φαραωνικά ή σχέδια εντυπωσιασμού. Μπορούμε μάλιστα να πούμε ότι δουλεύουμε, ωριμάζουμε κάποιες παρόμοιες παρεμβάσεις στην Αθήνα είτε μέσα από ευρωπαϊκά προγράμματα που υλοποιούμε είτε με προτάσεις που έχουμε υποβάλλει ή εργαζόμαστε για να υποβάλλουμε, περνώντας από τη φάση της αναζήτησης αλλαγής μοντέλου σε αυτή της υλοποίησης έργων και πολιτικών για την κλιματική ανθεκτικότητα που βρίσκονται σε παρόμοιες κατευθύνσεις»
Είδαμε στη δουλειά των φοιτητών στην έκθεση έργα όπως:
* “1+1=∞” του Johnny Zhong: ένα δίκτυο μικρών πάρκων που μεταμορφώνει άδεια οικόπεδα και εγκαταλελειμμένα κτίρια σε σκιασμένους δημόσιους χώρους (εργαζόμαστε πάνω σε αυτή την κατεύθυνση)
* “Μια Στοά για την Κλιματική Κρίση” του Carlo Raimondo: ελαφριές πέργκολες με βουκαμβίλιες και γιασεμιά που δημιουργούν δρόμους-καταφύγια από τη ζέστη (εργαζόμαστε για τον πολλαπλασιασμό παρόμοιων παρεμβάσεων)
* “Πράσινη Αρτηρία της Αθήνας” της Sitong Wang: επανασχεδιασμός του πεζόδρομου της Ακρόπολης με πράσινες υποδομές και σιντριβάνια για τη βελτίωση του μικροκλίματος.
* “Athens Refilled” του Hayden Bernhardt: επανερμηνεία αρχαίων υδραγωγείων και πηγαδιών ως σημεία συλλογής νερού και κοινοτικής ζωής (εργαζόμαστε για μια συνολική διαχείριση του νερού που υπάρχει μέσα στην πόλη μας για επανάχρηση κι εξοικονόμηση μια και σήμερα καταναλώνουμε 1000000 κυβικά πόσιμου νερού για χρήσεις που δεν απαιτούν πόσιμο νερό).
* “Αρχιπέλαγος Αρχαιολογίας” του William Wei: προσωρινοί κήποι πάνω από ανασκαφές που δροσίζουν και ξανασυνδέουν την πόλη με τη φύση.
* “Αναβίωση της Ερήμου” της Leslie Ponce-Diaz: αποκατασταση του Αδριάνειου Υδραγωγείου (σήμερα ένα τμήμα του βρίσκεται κάτω από την Λουιζης Ριανκούρ στους Αμπελοκήπους) και μετατροπή του σε πηγή ζωής για τη σύγχρονη Αθήνα.
* “Σπορά του Οικοτόνου” της Anne Tong: δοκιμές στο Λυκαβηττό για τη δημιουργία νέων ανθεκτικών οικοτόπων ενόψει των μελλοντικών αυξήσεων θερμοκρασίας (ένα τέτοιο σχέδιο ήδη έχουμε υποβάλει για χρηματοδότηση από το Πράσινο Ταμείο).
Όλα μαζί συνθέτουν ένα όραμα για μια Αθήνα του μέλλοντος– μια πόλη που αναπνέει, αντλεί σοφία από το παρελθόν της και προσαρμόζεται δημιουργικά στην κλιματική πραγματικότητα.
Βιοσφαιρικός Αστικός Σχεδιασμός – Option Studio GSD (Harvard)
Οι πόλεις του πλανήτη βιώνουν με πρωτοφανή ένταση τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής: ακραία κύματα ζέστης, ξηρασίες και πλημμύρες μεταμορφώνουν το αστικό περιβάλλον. Το Option Studio “Βιοσφαιρικός Αστισμός” εξετάζει πώς το δομημένο περιβάλλον μπορεί να γίνει πιο ανθεκτικό στην κλιματική κρίση, επαναπροσδιορίζοντας τη σχέση πόλης, φύσης και κλίματος.
Κάθε κύκλος του στούντιο επικεντρώνεται σε μία διαφορετική πόλη, δημιουργώντας μια παγκόσμια σειρά μελετών περίπτωσης. Μετά τη Νέα Υόρκη και το Παρίσι, το φθινόπωρο του 2024 το στούντιο στράφηκε στην Αθήνα — μια πόλη με ιστορία 5.000 ετών, αλλά και έντονες σύγχρονες προκλήσεις.
Κατά την εκπαιδευτική εκδρομή του Οκτωβρίου 2024, οι φοιτητές χαρτογράφησαν μικροκλιματικά δεδομένα, επισκέφθηκαν επιλεγμένες περιοχές και συζήτησαν με φορείς, ενισχύοντας τη συνεργασία ανάμεσα στην ακαδημαϊκή κοινότητα και την πόλη. Είχα τη χαρά να τους συναντήσω.
Η συνεργασία του στούντιο με το διεθνώς αναγνωρισμένο γραφείο Transsolar εμπλουτίζει τη μελέτη με στοιχεία κλιματικής μηχανικής, όπως ο Παγκόσμιος Δείκτης Θερμικού Κλίματος και η έννοια της “εξωτερικής άνεσης”.
Η Φιλοσοφία του Τοπίου – Bas Smets
«Το τοπίο είναι μια φιλοσοφία. Πρόκειται για την κατανόηση του πώς να ζεις σε αυτόν τον πλανήτη. Τι είναι πιο φιλοσοφικό από αυτό;»
Ο Bas Smets βλέπει το τοπίο ως νοητική και οικολογική κατασκευή: έναν ζωντανό οργανισμό που μεταμορφώνεται, αναπνέει και διαμορφώνει το περιβάλλον. Συνδυάζοντας φύση, τέχνη και δεδομένα, οραματίζεται πόλεις έτοιμες να αντέξουν το κλίμα του σήμερα και του αύριο.
Το στούντιο Biospheric Urbanism φιλοδοξεί να επαναπροσδιορίσει τη σχέση ανάμεσα στην πόλη, τη φύση και το κλίμα — προτείνοντας ένα νέο, βιώσιμο μοντέλο ζωής για τις πόλεις του μέλλοντος.