“Το 2021, το 99% του παγκόσμιου πληθυσμού ζούσε σε μέρη όπου δεν πληρούνταν τα αυστηρότερα επίπεδα κατευθυντήριων γραμμών για την ποιότητα του αέρα για το 2021 του ΠOY

Η κακή ποιότητα του αέρα μπορεί να προκαλέσει αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις, διαβήτη και καρκίνο. Όμως οι καταστροφικές επιπτώσεις του επεκτείνονται και στη βιοποικιλότητα, καθώς δηλητηριάζει τις καλλιέργειες και τα δάση, προκαλώντας σημαντικές οικονομικές απώλειες” διαπιστώνει το Ευρωπαικό Κοινοβούλιο.

Ως μέρος της φιλοδοξίας μηδενικής ρύπανσης που ορίζεται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ , το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε αυστηρότερα πρότυπα ποιότητας του αέρα με στόχους για τους σωματιδιακούς ρύπους.

Το κόστος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης για την υγεία

Ο αέρας έχει μολυνθεί εδώ και δεκαετίες από το διοξείδιο του αζώτου, το όζον και τα σωματίδια, με υψηλότερες συγκεντρώσεις σε κατοικημένες αστικές περιοχές.

Σωματίδια

Τα μικροσωματίδια όντας μικρότερα από μια τρίχα, μπορούν να περάσουν στην κυκλοφορία του αίματος μέσω της αναπνοής. Μπορούν να περιλαμβάνουν οργανικές χημικές ουσίες, σκόνη, αιθάλη και μέταλλα.

Η χρόνια έκθεση μπορεί να οδηγήσει σε αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις που μπορεί να είναι θανατηφόρες για ευάλωτα άτομα και μπορεί επίσης να οδηγήσει σε καρκίνο. Το 2020, η έκθεση σε σωματίδια με διάμετρο μικρότερη από 2,5 μικρά προκάλεσε τον πρόωρο θάνατο τουλάχιστον 238.000 ανθρώπων στην ΕΕ, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος .

Διοξείδιο του αζώτου

Το διοξείδιο του αζώτου είναι μια χημική ένωση που παράγεται στους κινητήρες, ιδιαίτερα στους κινητήρες ντίζελ. Η έκθεση σε αυτό μειώνει την αντίσταση στις λοιμώξεις και σχετίζεται με την αύξηση των χρόνιων αναπνευστικών παθήσεων και την πρόωρη γήρανση των πνευμόνων. Η ρύπανση από το διοξείδιο του αζώτου προκάλεσε 49.000 πρόωρους θανάτους στην ΕΕ το 2020.

Οζο

Η εισπνοή του όζοντος μπορεί να ερεθίσει τα μάτια, την αναπνευστική οδό και τους βλεννογόνους. Είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για άτομα που πάσχουν από άσθμα και μπορεί να αποβεί θανατηφόρο σε περίπτωση χρόνιων αναπνευστικών και καρδιαγγειακών παθήσεων. Το 2020, 24.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους πρόωρα στην ΕΕ λόγω έκθεσης.

Αν και η ατμοσφαιρική ρύπανση παραμένει πρόβλημα, οι πολιτικές μείωσης έχουν βελτιώσει την ποιότητα του αέρα στην Ευρώπη τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Από το 2005 έως το 2020, ο αριθμός των πρόωρων θανάτων από έκθεση σε σωματίδια με διάμετρο μικρότερη από 2,5 μικρά μειώθηκε κατά 45% στην ΕΕ.

Απώλεια βιοποικιλότητας

Σύμφωνα με ανάλυση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, το 59% των δασών και το 6% της γεωργικής γης εκτέθηκαν σε επιβλαβή επίπεδα όζοντος στην Ευρώπη το 2020. Οι οικονομικές απώλειες λόγω των επιπτώσεων στις αποδόσεις σιταριού ανήλθαν σε περίπου 1,4 δισεκατομμύρια ευρώ σε 35 ευρωπαϊκές χώρες το 2019. Οι μεγαλύτερες απώλειες καταγράφηκαν στη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Γερμανία.

• Διαβάστε περισσότερα για τα αίτια της απώλειας βιοποικιλότητας

Πηγές ρύπανσης

Περισσότερες από τις μισές εκπομπές σωματιδίων προέρχονται από την καύση στερεών καυσίμων για θέρμανση. Ο οικιακός, ο εμπορικός και ο θεσμικός τομέας αποτελούν την κύρια πηγή σωματιδιακής ρύπανσης στην Ευρώπη.

Η γεωργία είναι επίσης σημαντικός ρυπαντής, υπεύθυνη για το 94% των εκπομπών αμμωνίας, ενώ οι οδικές μεταφορές ευθύνονται για το 37% των εκπομπών οξειδίων του αζώτου και η γεωργία για το 19%

Όλες αυτές οι εκπομπές έχουν πτωτική τάση από το 2005, παρά τη σημαντική αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της ΕΕ

Τι είναι το Σχέδιο Δράσης Μηδενικής Ρύπανσης;

Το σχέδιο μηδενικής ρύπανσης της ΕΕ συμβάλλει στην ατζέντα του 2030 των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη . Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, η ΕΕ έθεσε ως στόχο τη μείωση της ρύπανσης του αέρα, των υδάτων και του εδάφους έως το 2050 σε επίπεδα που δεν είναι πλέον επιβλαβή για την υγεία και τα φυσικά οικοσυστήματα και που είναι εντός των ορίων που μπορεί να διατηρήσει ο πλανήτης. Καθορίζει μια σειρά από στόχους που θα βοηθήσουν στην επίτευξη αυτού του στόχου έως το 2030:

• μείωση των πρόωρων θανάτων από την ατμοσφαιρική ρύπανση κατά περισσότερο από 55%
• μείωση των οικοσυστημάτων της ΕΕ όπου η ατμοσφαιρική ρύπανση απειλεί τη βιοποικιλότητα κατά 25%
• κοπή πλαστικών απορριμμάτων στη θάλασσα κατά 50% και μικροπλαστικών που απελευθερώνονται στο περιβάλλον κατά 30%

Αυστηρότερα όρια για αρκετούς ατμοσφαιρικούς ρύπους

Τον Απρίλιο του 2024, το Κοινοβούλιο ενέκρινε νέους κανόνες για τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα στην ΕΕ . Ο νόμος θέτει αυστηρότερους στόχους για πολλούς ρύπους, συμπεριλαμβανομένων των σωματιδίων, του διοξειδίου του αζώτου, του διοξειδίου του θείου και του όζοντος, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η ποιότητα του αέρα στην ΕΕ είναι λιγότερο επιβλαβής για την ανθρώπινη υγεία, τα φυσικά οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα.

Οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει επίσης να παρακολουθούν τους ρύπους που έχουν αποδειχθεί ότι έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην υγεία και το περιβάλλον, όπως τα εξαιρετικά λεπτά σωματίδια, ο μαύρος άνθρακας, ο υδράργυρος και η αμμωνία, όπου είναι πιθανό να εμφανιστούν υψηλές συγκεντρώσεις.

Η Επιτροπή θα πρέπει να επανεξετάσει τα πρότυπα της ΕΕ έως το τέλος του 2030 για να τα ευθυγραμμίσει με τις κατευθυντήριες γραμμές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και τα πιο πρόσφατα επιστημονικά στοιχεία, εάν χρειαστεί. Οι χώρες της ΕΕ μπορούν να ζητήσουν έως και 10 χρόνια επιπλέον χρόνο για να επιτύχουν τους στόχους ποιότητας του αέρα.

Όλες οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να δημιουργήσουν οδικούς χάρτες για την ποιότητα του αέρα που θα καθορίζουν βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέτρα για την τήρηση των νέων ορίων για τους ρύπους.

Οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι πολίτες μπορούν να ζητήσουν αποζημίωση εάν η υγεία τους υποφέρει λόγω παραβίασης της νομοθεσίας της ΕΕ.

Κάθε τετράγωνο είναι μια χώρα , η οποία υπολογίζεται με βάση τα μέσα ετήσια επίπεδα λεπτής συγκεκριμένης ύλης PM _2,5 , μετρημένα σε μg/ ^m3 .

Με κάθε αναπνοή που παίρνουμε, ρουφάμε μικροσκοπικά σωματίδια που μπορούν να βλάψουν τους πνεύμονες, την καρδιά και τον εγκέφαλό μας και να προκαλέσουν μια σειρά από άλλα προβλήματα υγείας. Τα πιο επικίνδυνα από αυτά τα σωματίδια, τα οποία μπορεί να περιλαμβάνουν οτιδήποτε, από αιθάλη, σκόνη εδάφους, έως θειικά άλατα, είναι λεπτά σωματίδια διαμέτρου 2,5 μικρομέτρων ή μικρότερης — βραχυκυκλωμένα ως PM _2,5 .

Το 2021, ως απάντηση στις αυξήσεις στην ποιότητα και την ποσότητα των αποδεικτικών επιπτώσεων της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ο ΠΟΥ ενημέρωσε την ετήσια κατευθυντήρια γραμμή για τη μέση ποιότητα του αέρα PM _2,5 σε 5 μg/m ³ , που αντιπροσωπεύει καθαρό αέρα καθώς λίγες επιπτώσεις έχουν παρατηρηθεί κάτω από αυτά τα επίπεδα. Η ενημέρωση μειώνει στο μισό το προηγούμενο επίπεδο κατευθυντήριας γραμμής του 2005 των 10 μg/m ³ . Στο δρόμο προς αυτό το επίπεδο, ο οργανισμός θέτει επίσης μια σειρά από ενδιάμεσους στόχους, συγκεντρώσεις ατμοσφαιρικών ρύπων που χρησιμεύουν ως σκαλοπάτι. Προορίζονται για περιοχές όπου η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι υψηλή, επομένως οι κυβερνήσεις σε αυτές τις περιοχές μπορούν να αναπτύξουν πολιτικές για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης που είναι εφικτές εντός ρεαλιστικών χρονικών πλαισίων.

Παρόλο που η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι παγκόσμιο πρόβλημα, επηρεάζει δυσανάλογα όσους ζουν σε αναπτυσσόμενες χώρες και ιδιαίτερα τους πιο ευάλωτους, όπως οι γυναίκες, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι.

Η οικιακή ρύπανση, κυρίως από το μαγείρεμα και τη θέρμανση με χρήση βιομάζας, και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα για τα σπίτια μας και τις μεταφορές, είναι οι κύριες ανθρωπογενείς πηγές λεπτών σωματιδίων παγκοσμίως. Η σκόνη από τον άνεμο είναι επίσης σημαντική πηγή σε τμήματα της Αφρικής και της Δυτικής Ασίας που βρίσκονται κοντά σε ερήμους.

Τα λεπτά σωματίδια που μολύνουν τον αέρα μας προέρχονται κυρίως από ανθρώπινες δραστηριότητες όπως η καύση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, οι μεταφορές, η καύση απορριμμάτων, η γεωργία – μια σημαντική πηγή μεθανίου και αμμωνίας – και η χημική και η μεταλλευτική βιομηχανία. Οι φυσικές πηγές περιλαμβάνουν ηφαιστειακές εκρήξεις, θαλάσσιο σπρέι, σκόνη εδάφους και κεραυνούς.

Στις αναπτυσσόμενες χώρες, η εξάρτηση από το ξύλο και άλλα στερεά καύσιμα, όπως ο ακατέργαστος άνθρακας για μαγείρεμα, θέρμανση και φωτισμός, και η χρήση κηροζίνης για φωτισμό, αυξάνει την ατμοσφαιρική ρύπανση στα σπίτια.

Περίπου τέσσερα εκατομμύρια επτακόσιες χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους το 2021 από την έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση των λεπτών σωματιδίων, με τα υψηλότερα ποσοστά θανάτου να σημειώνονται στη Δυτική Ασία και την Αφρική.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι μια μεγάλη παγκόσμια κρίση υγείας και προκαλεί έναν στους εννέα θανάτους παγκοσμίως. Η έκθεση στα PM _2,5 μείωσε το μέσο παγκόσμιο προσδόκιμο ζωής κατά περίπου ένα έτος και οκτώ μήνες το 2021.

Οι πιο θανατηφόρες ασθένειες που συνδέονται με την ατμοσφαιρική ρύπανση με PM _2,5 είναι το εγκεφαλικό επεισόδιο, οι καρδιακές παθήσεις, οι πνευμονικές παθήσεις, οι παθήσεις του κατώτερου αναπνευστικού (όπως η πνευμονία) και ο καρκίνος. Τα υψηλά επίπεδα λεπτών σωματιδίων συμβάλλουν επίσης σε άλλες ασθένειες, όπως ο διαβήτης, μπορεί να εμποδίσουν τη γνωστική ανάπτυξη στα παιδιά και επίσης να προκαλέσουν προβλήματα ψυχικής υγείας.

Το 28 % των θανάτων
οφείλονταν στην
εξωτερική ατμοσφαιρική ρύπανση με λεπτά σωματίδια το 2021.

Η έκθεση σε λεπτά σωματίδια η εξωτερική ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου για πρόωρο θάνατο παγκοσμίως πίσω μόνο από την υψηλή αρτηριακή πίεση και ο μοναδικός μεγαλύτερος περιβαλλοντικός παράγοντας κινδύνου για πρόωρο θάνατο παγκοσμίως. Η έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση συμβάλλει σε μια σειρά από βασικές ασθένειες παγκοσμίως, αλλά η συνεισφορά της δεν επιβαρύνεται εξίσου σε ολόκληρο τον κόσμο. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι που ζουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος σήμερα εκτίθενται σε ένα έως τέσσερις φορές υψηλότερα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης από εκείνους που ζουν σε χώρες υψηλού εισοδήματος. Τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στις βλαβερές επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην υγεία λόγω της μοναδικής ευαισθησίας και έκθεσής τους. Το 26% των θανάτων νεογνών παγκοσμίως αποδίδονται στην έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση.

Οι κυβερνητικές ενέργειες για την ποιότητα του αέρα αυξάνονται σταθερά , αλλά τα κενά εφαρμογής και ικανότητας εμποδίζουν την πρόοδο προς τον καθαρό αέρα.

Η έκθεση του UNEP για τις ενέργειες για την ποιότητα του αέρα παρέχει μια επισκόπηση των ενεργειών πολιτικής που αναλαμβάνονται από τις κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο για τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα. Η έκθεση παρέχει μια αξιολόγηση δράσεων σε βασικούς τομείς που συμβάλλουν στην ατμοσφαιρική ρύπανση, συμπεριλαμβανομένων των βιομηχανικών εκπομπών (κίνητρα για καθαρότερη παραγωγή), των μεταφορών (προτύπων εκπομπών οχημάτων και καυσίμων), της διαχείρισης στερεών αποβλήτων (ρύθμιση της ανοιχτής καύσης απορριμμάτων), της οικιακής ατμοσφαιρικής ρύπανσης (κίνητρα για χρήση καθαρής ενέργειας σε οικιακή μαγειρική και θέρμανση) και γεωργικές πρακτικές (sus).

Αυτά τα τομεακά μέτρα υποστηρίζονται από τη δυνατότητα πλαισίων πολιτικής (συμπεριλαμβανομένων των προτύπων ποιότητας του αέρα) και των ικανοτήτων διαχείρισης της ποιότητας του αέρα. Η έκθεση, επομένως, περιλαμβάνει στην ανάλυσή της: στρατηγικές διαχείρισης της ποιότητας του αέρα και παρακολούθηση της ποιότητας του αέρα.

Σήμερα, το 95% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε μια χώρα που είναι συμβαλλόμενο μέρος σε μια διεθνή συμφωνία που στοχεύει ειδικά την ατμοσφαιρική ρύπανση.

Τις τελευταίες δεκαετίες, χώρες σε όλο τον κόσμο έχουν ενωθεί για να σταματήσουν τις επικίνδυνες επιπτώσεις της διασυνοριακής ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

Περιφερειακό Πρόγραμμα Δράσης ESCAP του ΟΗΕ για την ατμοσφαιρική ρύπανση

Σύμβαση ECE του ΟΗΕ για τη διασυνοριακή ατμοσφαιρική ρύπανση μεγάλης εμβέλειας (CLRTAP)

Νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Διακυβερνητικό Δίκτυο για την Ατμοσφαιρική Ρύπανση για τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική (LAC)

Περιφερειακή συμφωνία-πλαίσιο Δυτικής και Κεντρικής Αφρικής για την ατμοσφαιρική ρύπανση (συμφωνία του Αμπιτζάν)

Συμφωνία της Λουσάκα για την ανάπτυξη κοινοτικού πλαισίου περιφερειακής πολιτικής για την ανάπτυξη της Νότιας Αφρικής για την ατμοσφαιρική ρύπανση (Συμφωνία της Λουσάκα)

Δίκτυο παρακολούθησης εναπόθεσης οξέων στην Ανατολική Ασία (EANET)

Συμφωνία ASEAN για τη διασυνοριακή θολερότητα

Περιφερειακή Συμφωνία Πλαίσιο Ανατολικής Αφρικής για την ατμοσφαιρική ρύπανση (συμφωνία του Ναϊρόμπι)

Αρκτικό Συμβούλιο

Δήλωση του Μαλέ για τον έλεγχο και την πρόληψη της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και των πιθανών διασυνοριακών επιπτώσεών της στη Νότια Ασία (Δήλωση του Μαλέ)

Υποπεριφερειακό Πρόγραμμα Βορειοανατολικής Ασίας για Περιβαλλοντική Συνεργασία (NEASPEC)

Συμφωνία για την ποιότητα του αέρα ΗΠΑ-Καναδά

Οι ατμοσφαιρικοί ρύποι μπορούν να ταξιδέψουν πέρα ​​από τα σύνορα και να επηρεάσουν την ποιότητα του αέρα και τα οικοσυστήματα των γειτονικών χωρών, όχι μόνο από εκεί που προέρχονται. Η ατμοσφαιρική ρύπανση δεν θέτει απλώς σε κίνδυνο την υγεία και την ευημερία μας: συμβάλλει μαζικά στην κλιματική αλλαγή, απειλεί την επισιτιστική ασφάλεια και καθιστά τους κατοίκους των πόλεων ανασφαλείς. Αυτή η πρόκληση δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο μέσω τοπικής δράσης. Απαιτείται επίσης περιφερειακή συνεργασία για την αειφόρο καταπολέμηση της μάστιγας του βρώμικου αέρα.

Από τη Νοτιοανατολική Ασία έως την αφρικανική ήπειρο και ακόμη και την Αρκτική, όλο και περισσότερες περιοχές αντιμετωπίζουν αυτήν την κοινή κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ιδίως ενσωματώνοντας την παρακολούθηση, την υποβολή εκθέσεων και την ανταλλαγή γνώσεων εμπειριών και καλών πρακτικών.

Ωστόσο, πρέπει να γίνουν περισσότερα για να διασφαλιστεί ότι αυτές οι συμφωνίες εφαρμόζονται αποτελεσματικά και ότι όλες οι χώρες διαθέτουν τους πόρους για να αναπτύξουν γνώσεις, εργαλεία, επίγειες παρατηρήσεις και δεδομένα για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.