Του Αντώνη Καλογεράκη*
Η κλιματική κρίση αποτελεί απειλή για την επιβίωση της ανθρωπότητας και όσο εντείνονται οι συνέπειές της, τόσο γίνεται εμφανέστερος ο κίνδυνος να παραγκωνιστούν ιδιαίτερα οι ασθενέστερες κοινωνικές ομάδες. Ο συνδυασμός αειφορίας και δικαιοσύνης είναι κρίσιμης σημασίας, ώστε να προστατευθεί ο πλανήτης, παρέχοντας ισόρροπη ανάπτυξη και ίσες ευκαιρείς, χωρίς αποκλεισμούς, ιδιαίτερα όταν ακούγονται φωνές άρνησης των επιστημονικών δεδομένων και στροφής προς τις εξορύξεις υδρογονανθράκων.
Η σημερινή κατάσταση του πλανήτη θα ήταν ασφαλώς διαφορετική εάν εισακούγονταν -έγκαιρα- οι εμπεριστατωμένες αναλύσεις της επιστήμης, που έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου για την απειλή της κλιματικής κρίσης, με πρωτοπόρο τον Νομπελίστα Svante Arrhenius από το 1896 ή έστω εάν λαμβάνονταν μέτρα ακόμα και από την πρώτη κιόλας Έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), το 1990.
Η ΕΕ σε αυτό το πλαίσιο, παρουσίασε την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, με στόχο την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050, δηλώνοντας ότι: «Κανένας άνθρωπος και καμιά περιφέρεια δεν μένουν στο περιθώριο». Σήμερα είναι απολύτως επιβεβλημένη η στήριξη και η επιτάχυνση αυτών των πολιτικών, ώστε η Ευρώπη όχι απλώς να αντισταθεί στις προσπάθειες ανατροπής αυτών των επιστημονικά τεκμηριωμένων και αναγκαίων στρατηγικών, αλλά και για να δείξει τον δρόμο της βιωσιμότητας σε όλες τις ηπείρους, τονίζοντας ότι η χάραξη κοινών στόχων αειφορίας είναι ζήτημα ύψιστης προτεραιότητας.
Στην πορεία για την ενεργειακή μετάβαση, είναι σημαντική η συνεισφορά της αιολικής ενέργειας, σχετικά με την οποία αξίζει να αναφερθεί η περίπτωση της Ελλάδας. Στις πλείστες των περιπτώσεων, στη χώρα τοποθετήθηκαν ανεμογεννήτριες από μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους σε ορεινούς όγκους επιφέροντας έντονες αντιδράσεις, με χαρακτηριστικό ότι χωροθετήθηκαν και εγκαταστάθηκαν χωρίς ουσιαστικό διάλογο με τις τοπικές κοινωνίες. Επομένως, η ολιστική ανάλυση των υπαρχόντων δεδομένων είναι κρίσιμη, ώστε η ενεργειακή μετάβαση να επιτευχθεί έχοντας στο επίκεντρο τους πολίτες, αποσκοπώντας να γίνουν συμμέτοχοι και κοινωνοί της νέας ενεργειακής πραγματικότητας – όχι απλοί παρατηρητές, ελαχιστοποιώντας παράλληλα τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Σχετικά με το θέμα της συνύπαρξης πτηνών και ανεμογεννητριών, άξια μνείας είναι η περίπτωση της περιβαλλοντικής Ένωσης: “National Audubon Society” στις ΗΠΑ, το έργο της οποίας έχει αφιερωθεί στην προστασία των πτηνών, διατηρώντας δίκτυο επιστημόνων από το 1905. Σε άρθρα της Ένωσης αυτής τονίζεται ότι λόγω της κλιματικής κρίσης απειλούνται τα 2/3 των πουλιών στη Βόρεια Αμερική (καθώς εκεί είναι ο τόπος μελέτης της Ένωσης), αναφέροντας ταυτόχρονα, ότι είναι θετική για την αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας – με σεβασμό στα οικοσυστήματα.
Αναφορικά με τη συμμετοχική δράση των πολιτών, υπάρχει αξιόλογη ευρωπαϊκή εμπειρία (βλ. REScoop), η οποία αξίζει να συνεκτιμηθεί, ώστε να αποφευχθούν λάθη/παραλήψεις και να αντληθούν εμπειρίες. Είναι ενδεικτική η περίπτωση υπεράκτιου αιολικού πάρκου στην Κοπεγχάγη, στο οποίο συμμετέχουν από κοινού δημοτική επιχείρηση και ενεργειακή κοινότητα “Middelgrunden Windmill Cooperative”, έχοντας ως μέλη 8.650 πολίτες από όλη τη Δανία.
Η ενεργός δράση των πολιτών αποτελεί εχέγγυο της ενεργειακής δημοκρατίας, της διαφάνειας, της από κοινού λήψης αποφάσεων, της αντιμετώπισης της ενεργειακής φτώχειας, της συνολικής ευαισθητοποίησης της κοινωνίας. Τέτοιου είδους δυνατότητες ανάπτυξης ενεργειακών κοινοτήτων με ευρεία συμμετοχή πολιτών θα ήταν ευκταίο να ενδυναμωθούν, ισχυροποιώντας τον θεσμό. Είναι άξια αναφοράς η βραβευμένη η προσπάθεια της «Μινώα Ενεργειακής», με πάνω από 1.300 μέλη, όντας η μεγαλύτερη ενεργειακή κοινότητα της Ελλάδας.
Είναι καίριο ότι για την παραγωγή ενέργειας, ο στόχος πρέπει είναι διττός: α) η πρόσβαση όλων σε φθηνό ηλεκτρικό ρεύμα και β) η αφοσίωση στο στόχο για μηδενισμό του αποτυπώματος άνθρακα, μέσω πρωταρχικά της εξοικονόμησης πόρων και ενέργειας, προωθώντας το πρότυπο της λιτής ευημερίας, προσφέροντας κίνητρα για τοπική/ευρωπαϊκή παραγωγή ενεργειακών συστημάτων, αναπτύσσοντας περαιτέρω τον σημαντικό τομέα της κυκλικής, κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, λαμβάνοντας υπόψη την αειφόρο ανάλυση κύκλου ζωής.
Η αξιοποίηση των ανανεώσιμων και ήπιων πηγών ενέργειας με σεβασμό στο περιβάλλον και τον άνθρωπο, μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ουσιαστική πρόοδο, αρκεί να γίνει αντιληπτή η σημασία της διατήρησης της βιοποικιλότητας και συνεκτιμώντας τις ανάγκες όλων για αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης. Η απομάκρυνση από τους υδρογονάνθρακες, χωρίς πισωγυρίσματα είναι αναγκαία για τον πλανήτη, αλλά και για την κοινωνική μας ωρίμανση, αμβλύνοντας αντιθέσεις, αρκεί να προαχθούν οι συνεταιριστικές αρχές και αξίες, ξεκινώντας από τη γειτονιά, το χωριό, τον δήμο και φτάνοντας στη γενικότερη συνεργασία των πολιτών των ευρωπαϊκών περιφερειών, ως συλλογικό καθήκον, όπως άλλωστε τονίζει και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ο οποίος έλαβε τον τίτλο του «Πράσινου Πατριάρχη», λόγω των ευρειών οικολογικών δραστηριοτήτων του: «Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος είναι κοινή ευθύνη όλων των κατοίκων της γης» (1/9/2020).
Eνημερωτικό Σημείωμα: Το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για το Κλίμα αποτελεί μία πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Συντονιστής του Συμφώνου στην Ελλάδα είναι ο οργανισμός ΙΝΖΕΒ. Για όποια πληροφορία σχετικά με το Σύμφωνο ή για κλιματικές δράσεις που θα σας ενδιέφερε να διοργανώσετε, μπορείτε να επικοινωνείτε με την Ομάδα Συντονισμού στο inzeb@inzeb.org ή στο τηλέφωνο 210 6394608.
Ο Αντώνης Καλογεράκης είναι Πρεσβευτής του Συμφώνου για το Κλίμα, Υπεύθυνος Ινστιτούτου Θεολογίας & Οικολογίας -Παράρτημα της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης, Μηχανικός Περιβάλλοντος, μέλος του ΠΣ των ΠΡΑΣΙΝΩΝ -Οικολογία.