του Νίκου Χρυσόγελου
Αντιδημάρχου Κλιματικής Διακυβέρνησης και Κοινωνικής Οικονομίας του Δήμου Αθηναίων
π. Ευρωβουλευτή Πράσινοι/ EFA
Η πολιτική προστασία είναι πλέον μια πολύ απαιτητική δουλειά σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Η κλιματική κρίση αλλά και ο τρόπος που αναπτύχθηκαν οι πόλεις και η ύπαιθρος δυσκολεύουν την άμυνά μας απέναντι στα ακραία καιρικά φαινόμενα. Σε ένα άλλο επίπεδο, στην αντισεισμική προστασία επίσης είναι σημαντική η κατάλληλη προετοιμασία και οι έλεγχοι, οι κανονισμοί που διαμορφώνονται και η παρακολούθηση των εξελίξεων στην επιστήμη.
Το καλοκαίρι έχει τα δικά του προβλήματα (κίνδυνοι πυρκαγιάς, κύματα καύσωνα, ξαφνικές καταιγίδες). Ο χειμώνας δεν έχει τις πυρκαγιές σε δάση αλλά έχει άλλους κινδύνους. Το ίδιο και το φθινόπωρο ή η άνοιξη αφού η άνοδος της θερμοκρασίας της θάλασσας, η εξάτμιση μεγάλου όγκου νερού και η συσσώρευση ενέργειας στην ατμόσφαιρα κάνει πολύ πιο επικίνδυνες πλέον τις καταιγίδες, Το βλέπουμε να συμβαίνει στην Κεντρική Ευρώπη αλλά και στην δική μας Θεσσαλία και Δυτική Ελλάδα.
Να μιλήσουμε τώρα για την πολιτική προστασία στην Αττική και στην Αθήνα ενόψει της φθινοπωρινής και χειμερινής περιόδου. Η πολιτική προστασία γενικά ήταν μέχρι πρόσφατα μια θέση “ψυγείο”. Τα τελευταία χρόνια είναι μια πολύ καυτή θέση ευθύνης αφού οι κίνδυνοι εντείνονται αλλά η κατάλληλη προετοιμασία υστερεί όλο και περισσότερο σε σχέση με τις νέες συνθήκες που δημιουργούνται. Ας δούμε τι έχουμε μπροστά μας (αν και ο κίνδυνος πυρκαγιών είναι μεγάλος πλέον μέχρι και Νοέμβριο) από άποψη καταιγίδων και πλημμυρών. Φαίνεται πλέον ότι από Σεπτέμβριο μέχρι Νοέμβριο υπάρχουν αυξημένοι κίνδυνοι καταιγίδων και ακραίων καιρικών φαινομένων που οφείλονται ακριβώς στην μεγάλη αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας (όπως περιγράφηκε παραπάνω). Δεν μπορούμε να μειώσουμε την ποσότητα του νερού που πέφτει σε μια περιοχή, μπορούμε μόνο να αντιμετωπίσουμε στο έδαφος διαφορετικά τον όγκο νερού:
– Η παλιά αντίληψη είναι να διοχετεύσουμε όσο πιο γρήγορα γίνεται τον όγκο του νερού της βροχής σε αγωγούς που καταλήγουν στη θάλασσα (και σπάνια σε μονάδες επεξεργασίας λυμάτων). Αυτό πλέον έχει φτάσει στα όρια του. ΟΙ υποδομές που υπάρχουν δεν μπορούν να σηκώσουν όλο τον όγκο του νερού που πέφτει μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα (βρέχει πλέον λιγότερο αλλά όταν βρέχει μπορεί να είναι το ύψος της βροχής πολύ μεγάλο). Καταστρέφοντας τα ρέματα και τους φυσικούς δρόμους του νερού, περιορίσαμε την άμυνά μας απέναντι στα ακραία καιρικά φαινόμενα. Οι δρόμοι μετατρέπονται σε αγωγούς νερού και σε πολλές περιοχές πλημμυρίζουν. Τα φρεάτια και τα δίκτυα παίζουν σημαντικό ρόλο στην απομάκρυνση του νερού της βροχής και γι αυτό η έγνοια μας είναι να μην κλείνουν, να είναι όσο το δυνατόν πιο καθαρά. Δεν αρκεί φυσικά να τα καθαρίζεις μια φορά το χρόνο. Πρέπει να ελέγχονται συνεχώς και το κάνουμε. Η δική μου αρμοδιότητα είναι να ελέγχουμε αν είναι καθαρά, να συνεργαζόμαστε με τις 3 υπηρεσίες (τεχνικών έργων – οδοποιίας, καθαριότητας και πρασίνου) ώστε να μην υπάρχει πρόβλημα. Και πράγματι η συνεργασία είναι άριστη, έχει ενισχυθεί πάρα πολύ η προσπάθεια. Χρειάζεται όμως και η συνεργασία με τους πολίτες που μπορούν μέσω του 1595 ή του novovile να μας ενημερώνουν όπου υπάρχει πρόβλημα.
– Χρειαζόμαστε μια νέα στρατηγική μείωσης του κινδύνου, πρόληψης. Τα τεχνικά έργα με αγωγούς (τα λεγόμενα γκρίζα έργα) δεν επαρκούν. Χρειαζόμαστε νέες, πράσινες υποδομές. Προχωρήσαμε ήδη στην αποτύπωση των περιοχών που πλημμυρίζουν τακτικά μέσα από συγκέντρωση πληροφοριών από τις υπηρεσίες του δήμου και με τη βοήθεια πολιτών και φορέων. Αποτυπώσαμε αυτά τα σημεία σε χάρτη GIS όχι μόνο για να ξέρουμε που πλημμυρίζει η πόλη αλλά και για να δούμε πιο συστηματικά για ποιους λόγους πλημμυρίζει. Και εκεί είναι το πιο κρίσιμο. Αν θέλουμε να περιορίσουμε τον κίνδυνο πλημμυρών πρέπει να δούμε σε εντελώς νέα βάση τον αντιπλημμυρικό σχεδιασμό (που σε σημαντικό βαθμό σχετίζεται και με τον δροσισμό της πόλης).
Διασφαλίζουμε τα βασικά για τη μείωση του κινδύνου
Το διήμερο 18-19/9 υπήρχε κίνδυνος να φτάσει η ουρά της καταιγίδας Boris και στην Αθήνα. Αυτό σημαίνει για εμάς να κινητοποιήσουμε προληπτικά σε 24ώρη βάση προσωπικό για περιπολίες επιφυλακής σε καταρχάς 8 ευρύτερες περιοχές όπου υπάρχει κίνδυνος πλημμύρας όταν βρέχει (Αμπελόκηποι, Περισσός Πατήσια, Ακαδημία Πλάτωνος – Σεπόλια – Κολωνός, Λυκαβηττός και γύρω περιοχές, Κυψέλη, Προμπονάς και άξονας Ποδονίφτη κλπ). Επίσης, κινητοποιήσαμε και κάποια μηχανήματα του Δήμου (όμως δεν είχε μέχρι την ανάληψη της διοίκησης του Δήμου από την ομάδα μας με τον Χάρη Δούκα κατάλληλο εξοπλισμός, όπως αντλίες ή κατάλληλα μηχανήματα για αυτή την περίπτωση). Φυσικά έχουμε ενισχύσει την επικοινωνία μεταξύ όλων των υπηρεσιών και με ψηφιακά εργαλεία και – προσωπικά – μαζί με όχημα της δημοτικής αστυνομίας γυρίζουμε όλη την πόλη για να έχουμε εικόνα. Προετοιμάζουμε κέντρο επιχειρήσεων και θα αποκτήσουμε πλέον κατάλληλο εξοπλισμό που σχεδιάζουμε με βάση τις ανάγκες μας, αφού ο σχεδιασμός και η χρηματοδότησή τους εκκρεμούσε από το 2020. Είμαστε αποφασισμένοι να τρέξουμε την αγορά τους και να οργανώσουμε και στελεχώσουμε την πολιτική προστασία.
Αυτά είναι όμως στοιχειώδη (παρόλα αυτά είτε απουσίαζαν είτε ήταν πολύ υποβαθμισμένα). Βασικό εργαλείο στο παρελθόν ήταν η λίστα εργοληπτών, από όπου κινητοποιούσαν όταν χρειαζόταν μηχανήματα και προσωπικό. Κατανοητό σε μεγάλης κλίμακας συμβάντα, αλλά δεν μπορεί αυτό να γίνεται προληπτικά όταν ανακοινώνεται μια βροχή. Το κόστος για το δήμο είναι τεράστιο αλλά και ο δήμος είναι ανοχύρωτος, χρειάζονται ώρες μέχρι να κινητοποιηθούν μηχανήματα εξωτερικών εργολάβων. Φυσικά η αγορά του εξοπλισμού και η στελέχωση της πολιτικής προστασίας με κατάλληλο προσωπικό σε μια εποχή αυξημένων κινδύνων απαιτεί σημαντικούς πόρους που έπρεπε η κεντρική διοίκηση να διαθέσει. Όταν ακούμε μεν ότι θα δοθούν 3,5 δις για πολιτική προστασία αλλά να μην φτάνει ούτε ευρώ στον Δήμο Αθηναίων που έχει σχέδιο, ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε, κάτι δεν πάει καλά. Ακούμε και τον περιφερειάρχη να λέει ότι απαιτούνται αντιπλημμυρικά έργα αλλά δεν έχει πόρους, κάτι δεν πάει καλά. Η χώρα το διάστημα 2021-2027 θα πάρει συνολικά κάπου 100 δις και οι κανονισμοί προέβλεπαν ότι το 37% του ποσού αυτού θα έπρεπε να κατευθυνθεί σε έργα και δράσεις για την κλιματική κρίση, την πολιτική προστασία, την ανθεκτικότητα, την ενίσχυση της βιοποικιλότητας και των λύσεων που βασίζονται στη φύση. ΔΕΝ αναφέρομαι σε εθνικούς και άλλους πόρους που πρέπει να διατεθούν για να ενισχυθεί η άμυνα στο τοπικό επίπεδο, από τους δήμους απέναντι στα ακραία καιρικά φαινόμενα. Είναι σίγουρο ότι χρειαζόμαστε κάποια δις για να αλλάξουμε την πόλη, την Αθήνα, κυρίως με έργα που πλέον γνωρίζουν (πολλές) πόλεις ποια είναι. Αλλά τι πόρους θα διαθέσει για αυτό τι σκοπό το κεντρικό κράτος; Χρειαζόμαστε ξεκάθαρη απάντηση.
Τρια μαθήματα που πρέπει να λάβουμε υπόψη:
– Αποκατάσταση φυσικών δρόμων νερου, λύσεις που βασίζονται στη φύση, απορρόφηση μεγάλου μέρους των ομβρίων από το έδαφος, ολοκληρωμένη στρατηγική για το νερό της βροχής, συνεργασίες. Οι περιοχές που πλημμυρίζουν στην Αθήνα έχουν κυρίως να κάνουν με ρέματα που καλύφθηκαν ή χτίστηκαν. Άρα πρέπει να δούμε πως θα ξαναδημιουργήσουμε φυσικές διαδρομές του νερού που κατεβαίνει από το Γαλάτσι και τον Περισσό (ιδιαίτερα τον λόγο Προφήτη Ηλία), το Αττικό Άλσος / Τουρκοβούνια, τον Λυκαβηττό, τον Αρδηττό, την Άνω Κυψέλη, τον λόφο Φιλοπάππου κλπ. Δουλεύουμε το σχέδιο εσωτερικά με τις υπηρεσίες και σύντομα θα έχουμε μια ανοικτή εκδήλωση ώστε να συγκεντρωθεί η εμπειρία φορέων, πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων. Παράλληλα αξιοποιούμε την διαθεσιμότητα ευρωπαϊκών και διεθνών ερευνητικών ινστιτούτων και άλλων πόλεων που θέλουν να βοηθήσουν. Είναι υπέροχο να δουλεύεις με νέα παιδιά, ερευνητές που έχουν όχι μόνο νέα εργαλεία αλλά και πολύ μεγάλη διάθεση και όρεξη να βοηθήσουν. Αξιοποιούμε τα διαφορετικά επίπεδα πληροφοριών που συγκεντρώνουμε με διαδραστικούς χάρτες, GIS, χάρτες από ερευνητικά προγράμματα, πληροφορίες δορυφόρων κλπ. Είναι πολύ σημαντικό να σχεδιάζουμε με βάση δεδομένα και με σύγχρονες αντιλήψεις.
– Νέα κουλτούρα συμμετοχικότητας για να μειώσουμε τους κινδύνους από πλημμύρες, Οι πλημμύρες θα είναι εδώ, ίσως όλο και χειρότερες στο μέλλον. Υπηρεσίες, πολίτες, φορείς χρειάζεται να συνεργαστούμε και να αναπτύξουμε μια νέα κουλτούρα μείωσης του κινδύνου: από το να μην γεμίζουν τα φρεάτια από σκουπίδια πεταμένα δίπλα στους κάδους ή στο δρόμο μέχρι το να μην στεγάζεται κόσμος σε υπόγεια στις περιοχές που πλημμυρίζουν ή περιοχές όπου αναβλύζουν νερά στα υπόγεια των πολυκατοικιών και φυσικά να μην εμποδίζουμε τους φυσικούς δρόμους του νερού, να αποκαλύψουμε καλυμμένα ρέματα, να απελευθερώσουμε όχθες ρεμάτων, να μειώσουμε τη σφράγιση του εδάφους (στην Αθήνα είναι το 90% της έκτασης της) κα.. Προφανώς από την πλευρά του δήμου Αθηναίων σχεδιάζουμε και θα υπάρχει ολοκληρωμένο σχέδιο διαχείρισης των νερών και κατάλληλα έργα για να μειωθεί ο κίνδυνος. Ήδη σχεδιάζουμε μαζί με σχετικούς φορείς ένα σύνολο παρεμβάσεων αξιοποιώντας ευρωπαϊκά προγράμματα που έχουν εγκριθεί προσαρμόζοντας τα στις πραγματικές ανάγκες και αναζητούμε σημαντικούς πόρους από άλλες πηγές.
– Η πόλη σφουγγάρι και η κατάλληλη άμυνα των πόλεων: Αυτές τις μέρες βλέπουμε να προκαλούνται φοβερές πλημμύρες σε διάφορες περιοχές της κεντρικής ευρώπης. Παθαίνουν μεγάλες ζημιές όσες έχουν μεγάλα φράγματα χωρίς σωστή διαχείριση, όσες έχουν χτίσει πάνω στις όχθες, όσες δεν έχουν λάβει υπόψη τον κίνδυνο μεγάλων πλημμυρών ως συνέπεια της κλιματικής κρίσης, Το Βερολίνο για παράδειγμα, που δεν φαινεται να κινδύνεψε έχει πάρει 3 μέτρα: ελεγχόμενη ροή σε φράγμα, πόλη σφουγγάρι (σε περιοχές αυξημένου κινδύνου πλημμύρας) καθώς και ολοκληρωμένη διαχείριση της βροχής (υποχρεωτικά όλα τα σπίτια συγκεντρώνουν όσο το δυνατόν περισσότερο από το νερό της βροχής (από ταράτσες κα) για χρήση ώστε να μην καταλήγει όλο στους δρόμους που μετά μετατρέπονται σε ποτάμια)
Είμαστε σε μια νέα εποχή.