Σε μια συνεπή πορεία μετάβασης σε ένα σύστημα που θα βασίζεται κατά 100% σε καθαρές πηγές ενέργειας, συμβατή με το οικολογικό όριο του περιορισμού της κλιματικής κρίσης στον 1,5 βαθμό Κελσίου, δεν υπάρχει κανένα νέο περιθώριο ανάπτυξης κοιτασμάτων άνθρακα, πετρελαίου και ορυκτού αερίου.

Η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΜΠΕ) που βρίσκεται σε διαβούλευση μέσα από το Ηλεκτρονικό Περιβαλλοντικό Μητρώο του ΥΠΕΝ, είναι κατώτερη των περιστάσεων και της σοβαρότητας της επέμβασης που διανοίγεται με το έργο της ερευνητικής γεώτρησης και βεβαίως των εξορυκτικών γεωτρήσεων που αποτελούν τον σκοπό του προγράμματος έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στην περιοχή “Ιωάννινα” (που καλύπτει ολόκληρο τον νομό Ιωαννίνων) στο οποίο εντάσσεται.

Σε γενικές γραμμές, η ΜΠΕ διακρίνεται από προχειρότητα, καταφεύγει σε αντιεπιστημονικούς ισχυρισμούς χωρίς τεκμηρίωση ή έστω βιβλιογραφικές παραπομπές και βρίθει από λάθη, ανακρίβειες και αντιφάσεις που αποκρύπτουν ή αποπροσανατολίζουν από την πραγματικότητα. Ως εκ τούτου, το WWF Ελλάς ζητά την απόρριψη της ΜΠΕ και την ακύρωση του προγράμματος ανάπτυξης υδρογονανθράκων στα Ιωάννινα και την υπόλοιπη Ελλάδα.

Το πρώτο μέρος των αναλυτικών σχολίων που κατέθεσε το WWF Ελλάς είναι διαθέσιμα εδώ.

Παρακάτω ακολουθεί η σύνοψη των βασικότερων από αυτά.

Η ΜΠΕ περιέχει αντιεπιστημονικούς ισχυρισμούς και είναι ασύμβατη με το επιστημονικά καθορισμένο και αναμφισβήτητο κλιματικό όριο του 1,5oC, ενώ αγνοεί τις κοσμογονικές ενεργειακές εξελίξεις. 

Συγκεκριμένα:

1. Η ΜΠΕ αγνοεί πλήρως τα πορίσματα τις επιστημονικής κοινότητας, σύμφωνα με τα οποία κινδυνεύουμε να χάσουμε οριστικά τον στόχο επίτευξης του οικολογικού ορίου του 1,5 βαθμού Κελσίου. Η Ελλάδα όπως και ο υπόλοιπος πλανήτης βρίσκονται ήδη αντιμέτωποι με πρωτόγνωρες καταστροφές που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, ήδη ενώ η θερμοκρασία έχει αυξηθεί κατά 1,2 βαθμούς Κελσίου. Η κλιματική κρίση πλέον αναγνωρίζεται ως ο σημαντικότερος κίνδυνος παγκοσμίως από τους ηγέτες και την οικονομική ελίτ του πλανήτη. Παρόλα αυτά η ΜΠΕ αγνοεί επιδεικτικά αυτήν την πραγματικότητα.
2. Επιπρόσθετα, η ΜΠΕ αγνοεί πλήρως κάθε επιστημονικό σενάριο ενεργειακής μετάβασης, το οποίο είναι συμβατό με το οικολογικό όριο του 1,5 βαθμού ή ακόμα και με αυτό των 2 βαθμών. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, όχι μόνο δεν υπάρχει περιθώριο για ανάπτυξη νέων κοιτασμάτων άνθρακα, πετρελαίου και ορυκτού αερίου μετά το 2022, αν θέλουμε να μείνουμε στο όριο του 1,5 βαθμού, αλλά δεν προκύπτει και περιθώριο με όρους αγοράς, καθώς υπάρχουν ήδη οι διαθέσιμες εναλλακτικές λύσεις.
3. Αν και ολοκληρώθηκε 10 μήνες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η ΜΠΕ αγνοεί τις τεκτονικές αλλαγές στην αγορά ενέργειας στην Ευρώπη μέσα στο 2022 (ευρωπαϊκός και εθνικός κλιματικός νόμος, νομικά δεσμευτικός στόχος για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050 σε ΕΕ και Ελλάδα, Fit for 55, RepowerEU, αναθεωρημένο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα). Νομοτελειακά, η ζήτηση πετρελαίου και ορυκτού αερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση -τον βασικό δηλαδή εξαγωγικό προορισμό για ένα πιθανό εγχώριο ανεπτυγμένο κοίτασμα- θα είναι δραματικά μειωμένη μετά το 2030 και σε τροχιά σχεδόν μηδενισμού μετά το 2040. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ένα τέτοιο έργο, δεν θα έχει ζήτηση, δεν θα αποσβέσει ποτέ το κόστος του και τελικά θα παράγει ζημιές για την εθνική οικονομία και τους φορολογούμενους πολίτες, ως αχρηστευμένο κεφάλαιο.

Η ΜΠΕ επικαλείται διαρκώς ένα ανεπαρκές, διάτρητο και εν τέλει ελλιπές θεσμικό πλαίσιο (σχετική νομοθεσία και σύμβαση Παραχώρησης), με το οποίο όμως έρχεται συχνά σε αντίθεση, αφήνοντας τελικά τον έλεγχο και την ασφάλεια του έργου στη διακριτική ευχέρεια της επιχείρησης. 

1. H ΜΠΕ χαρακτηρίζεται από προχειρότητα καθώς καταγράφει ελλιπώς και εσφαλμένα το θεσμικό πλαίσιο που διέπει το «υπό μελέτη» έργο [5.2.2, Πίνακας 12.1]. Ενδεικτικά η ΜΠΕ καταγράφει λανθασμένα ευρωπαϊκή νομοθεσία που διέπει το έργο, ενώ αποσιωπά πλήρως σε ποιες “εθνικές και ευρωπαϊκές νομοθεσίες” θα “βασίζονται οι οδηγίες καλής πρακτικής” για τη δοκιμαστική γεώτρηση. Αξίζει επίσης να τονιστεί ότι οι προβλεπόμενοι «Κανονισμοί Εκτέλεσης» των εργασιών υδρογονανθράκων (άρθ. 12Α παρ. 1 ν. 2289/1999), δεν έχουν, με ευθύνη της αρμόδιας (ΥΠΕΝ) και εισηγητικής (ΕΔΕΥ Α.Ε.) αρχής, εκδοθεί.
2. Η ΜΠΕ δίνει απόλυτη ελευθερία στην εταιρία να εκτελέσει τη δοκιμαστική γεώτρηση όπως θεωρεί σκόπιμο ή οικονομικά συμφέρον. Μέσα από ασαφείς και νεφελώδεις διατυπώσεις, η ΜΠΕ (12.4) έρχεται σε αντίθεση ακόμα και με την ίδια τη Σύμβαση παραχώρησης ως προς την εφαρμογή των «Ορθών Πρακτικών Πετρελαϊκών Πεδίων» (Good Oilfield Practices) κατά την εκτέλεση των εργασιών. Ενώ η εθνική νομοθεσία απαιτεί ρητά να συμπεριλμβάνεται στη ΜΠΕ «η αναλυτική περιγραφή συμμόρφωσης του έργου με τις διεθνείς ορθές πρακτικές πεδίων υδρογονανθράκων (“Good Oilfield Practices”)», η ΜΠΕ χαρακτηρίζει αυτές τις πρακτικές ως “μια έννοια που δεν έχει οριστεί με σαφήνεια», ότι «δεν υπάρχουν αυστηρές κατευθυντήριες γραμμές ή θεσπισμένοι κανόνες», και ότι  τελικά «η Ορθή Πρακτική Πετρελαϊκών Πεδίων δεν αφορά την τήρηση μιας συγκεκριμένης διαδικασίας, αλλά την προσέγγιση που λαμβάνει μια εταιρεία». 

Η ΜΠΕ επιχειρεί να απαλλάξει την εταιρία από στοιχειώδεις συμβατικές της υποχρεώσεις ως προς την περιβαλλοντική προστασία, την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και την περιβαλλοντική αποκατάσταση της περιοχής, μέσα από ελιγμούς και αντιφάσεις. 

Συγκεκριμένα:

1. Η ΜΠΕ επιχειρεί να απαλλάξει την Energean από την υποχρέωση αποκατάστασης της περιοχής μετά την ολοκλήρωση της δοκιμαστικής γεώτρησης, αναφέροντας ότι το έργο είναι μόνιμο και η λειτουργία του θα συνεχιστεί και μετά το πέρας αυτής. Η πρόβλεψη αυτή παραβιάζει τόσο την ευρωπαϊκή όσο και την εθνική νομοθεσία που προβλέπουν ρητά ότι θα πρέπει να περιγράφονται λεπτομερώς οι λεπτομέρειες της αποκατάστασης του έργου. Η ΜΠΕ παραβλέπει επίσης ότι σύμφωνα με την ίδια τη σύμβαση παραχώρησης η οποία έχει κυρωθεί με νόμο, η Energean έχει το δικαίωμα να παραιτηθεί από τα δικαιώματά της σε οποιαδήποτε φάση του σταδίου ερευνών, μαζί με το οποίο συναρτάται και η υποχρέωση καθαρισμού της περιοχής.
2. Η ΜΠΕ επιχειρεί να απαλλάξει την Energean από την υποχρέωσή της να εκτιμήσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη δοκιμαστική γεώτρηση υιοθετώντας τον αντίθετο ισχυρισμό, ότι δηλαδή το έργο είναι προσωρινό. Κατά τη ΜΠΕ, “…η ερευνητική γεώτρηση δεν έχει φάση λειτουργίας με τη συμβατική ερμηνεία του όρου, καθώς η χρησιμότητα της εξαντλείται κατά τη φάση κατασκευής (κατά τη διάρκεια της διάνοιξης της), όταν και λαμβάνουν χώρα οι ακόλουθες ερευνητικές μετρήσεις και δειγματοληψίες”. Η πρόβλεψη αυτή φυσικά αντίκειται στην ευρωπαϊκή νομοθεσία η οποία ρητά προβλέπει την εξέταση των επιπτώσεων με διακριτό τρόπο τόσο στη φάση της κατασκευής όσο και στη φάση της λειτουργίας.

Εντός των επομένων ημερών, το WWF Ελλάς θα καταθέσει και δεύτερη δέσμη σχολίων στη διαβούλευση.