Η διαφθορά εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση για την Ευρώπη αλλά και την Ελλάδα. Υπολογίζεται ότι η δωροδοκία κοστίζει στην ευρωπαϊκή οικονομία 120 δισ. ευρώ κάθε χρόνο. Πρόκειται για το 1% του ΑΕΠ της ΕΕ, ποσό που ελάχιστα υπολείπεται του ετήσιου προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η διαφθορά μικρής κλίμακας υπολογίστηκε ότι το 2011 κόστισε στην Ελλάδα 554 εκατ. ευρώ. Τέσσερις στους πέντε πολίτες της ΕΕ θεωρούν τη διαφθορά και τη δωροδοκία ως μείζον πρόβλημα στη χώρα τους. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει την ανάγκη να αναληφθούν σαφείς πολιτικές δεσμεύσεις τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και κρατών μελών για την πάταξη αυτής της μορφής εγκλήματος. Το μαύρο χρήμα αφαιρείται από τους δημόσιους πόρους, δεν είναι απλώς πλουτισμός κάποιων.
Σημαντικό ποσοστό της διαφθοράς συνδέεται με πολιτικούς και στελέχη της διοίκησης σε υψηλό επίπεδο. Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο της «περιστρεφόμενης πόρτας» όπου υψηλόβαθμοι γραφειοκράτες και πολιτικοί στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα προσχωρούν σε ιδιωτικούς οργανισμούς και εταιρίες για την ρύθμιση των οποίων ήταν προηγουμένως υπεύθυνοι.
Θέλουμε να διαφυλάξουμε τη δημοκρατία από τη διαφθορά, θεσπίζοντας ισχυρούς κανόνες και διαφάνεια σχετικά με τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων, των υποψηφίων και των εκλογικών εκστρατειών.
Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ και η συμμαχία ΠΡΑΣΙΝΟ και ΜΩΒ έχουμε μεταξύ των προτεραιοτήτων μας την ενίσχυση της διαφάνειας σε όλη τη διαδικασία λήψης αποφάσεων τόσο σε κυβερνητικό και αυτοδιοικητικό επίπεδο όσο και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και άλλα όργανα της ΕΕ. Στην διάρκεια της πανδημίας διατέθηκαν από την ελληνική κυβέρνηση με την διαδικασία του επείγοντως πάνω από 40 δις με αμφιλεγόμενα κριτήρια, ενώ δεν τηρούνται ουσιαστικές διαδικασίες διαφάνειας στους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης. Πολλά ερωτηματικά προκύπτουν σε σχέση με τη διαχείριση πόρων για το προσφυγικό μεταναστευτικό με σχεδόν απευθείας αναθέσεις εκατομμυρίων ευρώ από την κυβέρνηση για κατασκευή και διαχείριση καμπ για πρόσφυγες. Η Ελλάδα θα διαχειριστεί μέχρι το 2030 ευρωπαικούς πόρους ύψους περίπου 100 δις. Η διαφάνεια και η εξάλειξη της διαφθοράς θα πρέπει να είναι προτεραιότητά μας.
Αναδημοσιεύουμε στοιχεία λίγο παλιότερα για να δούμε αν και τι έχει αλλάξει μέχρι σήμερα.
Η πρώτη έκθεση της ΕΕ κατά της διαφθοράς
Η διαφθορά εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση για την Ευρώπη. Τέσσερις στους πέντε πολίτες της ΕΕ θεωρούν τη διαφθορά και τη δωροδοκία ως μείζον πρόβλημα στη χώρα τους. Υπολογίζεται ότι η δωροδοκία κοστίζει στην οικονομία 120 δισ. ευρώ κάθε χρόνο. Πρόκειται για το 1% του ΑΕΠ της ΕΕ, ποσό που ελάχιστα υπολείπεται του ετήσιου προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει την ανάγκη να αναληφθούν σαφείς πολιτικές δεσμεύσεις τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και κρατών μελών για την πάταξη αυτής της μορφής εγκλήματος.
Τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν αναλάβει πολλές πρωτοβουλίες τα τελευταία χρόνια, αλλά τα αποτελέσματα είναι άνισα και θα πρέπει να γίνουν περισσότερα για την πρόληψη και τιμωρία της διαφθοράς. Αυτά είναι μερικά από τα συμπεράσματα της πρώτης έκθεσης της ΕΕ κατά της διαφθοράς που δημοσίευσε πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Φεβρουάριος 2014).
Η εν λόγω έκθεση παρουσιάζει την κατάσταση σε κάθε κράτος μέλος, ήτοι: τι μέτρα κατά της διαφθοράς εφαρμόζονται, ποια από αυτά είναι αποτελεσματικά, τι και πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί, κλπ. Η έκθεση δείχνει περαιτέρω ότι τόσο η φύση όσο και το επίπεδο της διαφθοράς, καθώς και η αποτελεσματικότητα των μέτρων που έχουν ληφθεί για την καταπολέμησή της, ποικίλλουν από το ένα κράτος μέλος στο άλλο. Δείχνει τέλος ότι πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στη διαφθορά σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ.
Αυτό προκύπτει και από τα αποτελέσματα έρευνας του Ευρωβαρομέτρου για τη στάση των Ευρωπαίων απέναντι στη διαφθορά. Σύμφωνα με την εν λόγω έρευνα, τα τρία τέταρτα (76 %) των Ευρωπαίων πιστεύουν ότι η διαφθορά είναι εκτεταμένη και περισσότεροι από τους μισούς (56 %) ότι το επίπεδο της διαφθοράς στη χώρα τους έχει αυξηθεί την τελευταία τριετία. Ένας στους δώδεκα Ευρωπαίους (8 %) δηλώνει ότι έχει υπάρξει θύμα ή μάρτυρας διαφθοράς το προηγούμενο έτος.
Η διαφθορά πλήττει όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ
Η διαφθορά υπονομεύει την εμπιστοσύνη των πολιτών στους δημοκρατικούς θεσμούς και το κράτος δικαίου, πλήττει την ευρωπαϊκή οικονομία και στερεί τα κράτη μέλη από φορολογικά έσοδα που έχουν τόσο πολύ ανάγκη. Παρόλο που τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν συμβάλει σε μεγάλο βαθμό τα τελευταία χρόνια στην καταπολέμηση της διαφθοράς, το πρόβλημα εξακολουθεί να υπάρχει και χρειάζονται ακόμη πολλά να γίνουν. Τα κύρια ζητήματα όσον αφορά τις τάσεις για τη διαφθορά εντός των κρατών μελών της ΕΕ έχουν ως ακολούθως:
1. Ελεγκτικοί μηχανισμοί
- Χρήση προληπτικών πολιτικών (π.χ. κανόνες δεοντολογίας, μέτρα ευαισθητοποίησης, μηχανισμοί εσωτερικού ελέγχου, εύκολη πρόσβαση σε πληροφορίες δημόσιου ενδιαφέροντος). Υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά την πρόληψη της διαφθοράς. Ενώ σε ορισμένα κράτη, χάρη στην αποτελεσματική πρόληψη, το επίπεδο διαφθοράς είναι χαμηλό, σε άλλα οι πολιτικές πρόληψης εφαρμόζονται με ανομοιογενή τρόπο και με περιορισμένα αποτελέσματα.
- Εξωτερικοί και εσωτερικοί ελεγκτικοί μηχανισμοί. Σε πολλά κράτη μέλη οι εσωτερικοί διαδικαστικοί έλεγχοι που εφαρμόζουν οι δημόσιες αρχές (ιδιαίτερα σε τοπικό επίπεδο) είναι ανεπαρκείς και ασυντόνιστοι.
- Σύγκρουση συμφερόντων. Οι κανόνες σχετικά με τη σύγκρουση συμφερόντων διαφέρουν μεταξύ των χωρών της ΕΕ, και οι μηχανισμοί εξέτασης των καταγγελιών σύγκρουσης συμφερόντων είναι συχνά ανεπαρκείς. Οι κυρώσεις για παραβιάσεις των κανόνων σπάνια εφαρμόζονται και συνήθως είναι ελαστικές.
2. Δίωξη και επιβολή κυρώσεων
- Κανόνες ποινικού δικαίου που ποινικοποιούν τη διαφθορά εφαρμόζονται σε μεγάλο βαθμό και είναι σύμφωνοι με τα πρότυπα του Συμβουλίου της Ευρώπης, των Ηνωμένων Εθνών και της νομοθεσίας της ΕΕ. Επίσης, η Απόφαση Πλαίσιο 2003/568/ΔΕΥ της ΕΕ για την καταπολέμηση της διαφθοράς στον ιδιωτικό τομέα δεν έχει μεταφερθεί στις εθνικές νομοθεσίες με ομοιογενή τρόπο.
- Η αποτελεσματικότητα της επιβολής του νόμου και της δίωξης σε υποθέσεις διαφθοράς ποικίλλει σημαντικά στην ΕΕ. Σε ορισμένα κράτη μέλη τα αποτελέσματα είναι αξιοσημείωτα, ενώ σε άλλα οι περιπτώσεις επιτυχούς δίωξης είναι σπάνιες ή οι έρευνες είναι χρονοβόρες.
- Τα περισσότερα κράτη μέλη δεν διαθέτουν πλήρη στατιστικά στοιχεία για τις εγκληματικές πράξεις διαφθοράς, γεγονός που περιπλέκει τις συγκρίσεις και τις εκτιμήσεις. Σε ορισμένα κράτη μέλη, διαδικαστικοί κανόνες, συμπεριλαμβανομένων των κανόνων για την άρση της ασυλίας των πολιτικών, παρεμποδίζουν τη διερεύνηση υποθέσεων διαφθοράς.
3. Πολιτική διάσταση
- Πολιτική λογοδοσία. Η εντιμότητα στην πολιτική εξακολουθεί να είναι σημαντικό ζήτημα για πολλά κράτη μέλη. Για παράδειγμα, κώδικες δεοντολογίας στο εσωτερικό πολιτικών κομμάτων ή εκλεγμένων συνελεύσεων σε κεντρικό ή τοπικό επίπεδο συνήθως δεν υπάρχουν ή είναι χαλαροί.
- Χρηματοδότηση πολιτικών κομμάτων. Μολονότι πολλά κράτη μέλη έχουν θεσπίσει αυστηρότερους κανόνες για τη χρηματοδότηση των κομμάτων, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις. Στην ΕΕ σπανίως επιβάλλονται αποτρεπτικές κυρώσεις κατά της παράνομης χρηματοδότησης των κομμάτων.
4. Περιοχές κινδύνου
- Εντός των κρατών μελών, οι κίνδυνοι διαφθοράς είναι, σε γενικές γραμμές, μεγαλύτεροι σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, όπου οι έλεγχοι και οι ισορροπίες, καθώς και οι εσωτερικοί έλεγχοι τείνουν να είναι χαλαρότεροι απ’ ότι σε κεντρικό επίπεδο.
- Σε ορισμένα κράτη μέλη, οι τομείς έργων ανάπλασης και κατασκευών στις αστικές περιοχές είναι ευάλωτοι στη διαφθορά.
- Παρατηρούνται ορισμένες ελλείψεις σχετικά με την εποπτεία των κρατικών επιχειρήσεων, γεγονός που τις καθιστά ακόμη πιο ευάλωτες.
- Η διαφθορά μικρής κλίμακας παραμένει μείζον πρόβλημα μόνο σε λίγα κράτη μέλη.
5. Δημόσιες συμβάσεις: ένας τομέας ιδιαίτερα ευάλωτος στη διαφθορά
Πρόκειται για έναν πολύ σημαντικό τομέα για την οικονομία της ΕΕ, δεδομένου ότι περίπου το ένα πέμπτο του ΑΕΠ της ΕΕ δαπανάται κάθε έτος από δημόσιους φορείς που αγοράζουν προϊόντα, υπηρεσίες και έργα. Επιπλέον, πρόκειται για έναν τομέα που διευκολύνει τις πρακτικές διαφθοράς.
Βασικά χαρακτηριστικά και πλαίσιο κατά της διαφθοράς στην Ελλάδα
Νομικό πλαίσιο. Η ελληνική ποινική νομοθεσία καλύπτει όλες τις μορφές αδικημάτων διαφθοράς και αθέμιτης χρήσης επιρροής που καλύπτονται από τις νομικές πράξεις περί διαφθοράς του Συμβουλίου της Ευρώπης. Ωστόσο, όπως επισημάνθηκε από την Ομάδα Κρατών κατά της Διαφθοράς (GRECO) του Συμβουλίου της Ευρώπης, αυτό το «νομικό πλαίσιο είναι υπερβολικά περίπλοκο, κατακερματισμένο μεταξύ του ποινικού κώδικα, άλλων εθνικών νομοθεσιών και των διαφόρων νόμων κύρωσης διεθνών μέσων», γεγονός που αναπόφευκτα επηρεάζει την εφαρμογή του. Ο ΟΟΣΑ, έχει επίσης ζητήσει την περαιτέρω βελτίωση των κανόνων για την πάταξη της δωροδοκίας.
Θεσμικό πλαίσιο. Το θεσμικό πλαίσιο κατά της διαφθοράς στην Ελλάδα είναι επίσης περίπλοκο καθ’ όσον απαρτίζεται από: τον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, ειδικές υπηρεσίες ή μονάδες ελέγχου σε οργανισμούς και υπουργεία, την υπηρεσία Γενικού Επιτρόπου της Επικράτειας, το Σώμα Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος (ΣΔΟΕ), τα προσφάτως συσταθέντα εισαγγελικά γραφεία με αντικείμενο τη διαφθορά στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, το Γραφείο του Εισαγγελέα Οικονομικού Εγκλήματος, την Ανεξάρτητη Αρχή για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, τη Διεύθυνση Εσωτερικών Υποθέσεων της Ελληνικής Αστυνομίας, το Ελεγκτικό Συνέδριο και τον Συνήγορο του Πολίτη. Τέλος, στα μέσα του 2013 διορίστηκε Εθνικός Συντονιστής για την καταπολέμηση της διαφθοράς.
Οικονομικό πλαίσιο. Η διαφθορά μικρής κλίμακας υπολογίστηκε ότι το 2011 κόστισε στην Ελλάδα 554 εκατ. ευρώ. Ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης επισήμανε το 2011 ότι η διαφθορά είναι εκτεταμένη στην τοπική αυτοδιοίκηση, τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό και την πολεοδομία, τις μεταφορές, τα δημόσια έργα, τη φορολογική και τελωνιακή διοίκηση και τις υπηρεσίες δημόσιας υγείας.
Ιδιωτικός τομέας. Σύμφωνα με τον παγκόσμιο δείκτη ανταγωνιστικότητας 2013-2014 του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, η Ελλάδα κατατάσσεται 91η σε 148 χώρες σημειώνοντας χαμηλή βαθμολογία όσον αφορά την ευνοιοκρατία στις αποφάσεις κρατικών λειτουργών και την εκτροπή δημόσιων πόρων. Επίσης, η Ελλάδα υπολείπεται της εφαρμογής στην πράξη της Σύμβασης του ΟΟΣΑ κατά της δωροδοκίας.
Καταγγελία δυσλειτουργιών (whistleblowing). Η Ελλάδα δεν διαθέτει ειδική νομοθεσία για την προστασία των καταγγελλόντων δυσλειτουργίες είτε στον δημόσιο είτε στον ιδιωτικό τομέα. Τόσο η GRECO όσο και ο ΟΟΣΑ επισημαίνουν ότι το ισχύον πλαίσιο για την προστασία των καταγγελλόντων στην Ελλάδα είναι ανεπαρκές.
Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ). Η κατάταξη της Ελλάδας, σύμφωνα με την έκθεση του οργανισμού ‘Freedom House’, ήταν χαμηλή το 2013 όσον αφορά τον δείκτη της ελευθερίας του Τύπου, μετά από μια αρνητική τάση που την τοποθετεί στην κατηγορία των χωρών όπου ο Τύπος αξιολογείται ως «εν μέρει ελεύθερος». Τώρα η κατάσταση όπως γνωρίζουμε έχει χειροτερεύσει πολύ.
Συνολική στρατηγική προσέγγιση για την καταπολέμηση της διαφθοράς στην Ελλάδα
Το σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση της διαφθοράς στην Ελλάδα κάλυπτε σε πρώτη φάση την περίοδο 2013 έως 2015 και προέβλεπε την ανάπτυξη ικανοτήτων αξιολόγησης κινδύνου. Μεταξύ των στόχων του περιλαμβάνονταν: αποτελεσματική πολιτική καθοδήγηση στην καταπολέμηση της διαφθοράς, ανταπόκριση στο ενισχυμένο αίτημα του κοινού για λογοδοσία, μη ανοχή των πρακτικών διαφθοράς, αποτελεσματική επιβολή του νόμου και αυξημένη συμμόρφωση, υποχρέωση λογοδοσίας των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων. Έμφαση πρέπει να δοθεί στους κάτωθι επί μέρους τομείς:
Φορολογική διοίκηση
Οι πρακτικές διαφθοράς που διευκολύνουν τη φοροδιαφυγή συνεπάγονται σημαντικό κόστος για το ελληνικό κράτος. Μλέτες για την ανάπτυξη της παραοικονομίας υπολόγισαν ότι το κόστος αυτό έφτασε το 2012 σε επίπεδα της τάξης του 24,3 % του ΑΕΠ.
Οι καταγγελίες για μεγάλης κλίμακας φοροδιαφυγή έχουν προκαλέσει σημαντικές διαμάχες στην Ελλάδα. Μια τέτοια υπόθεση αφορούσε κατάλογο περίπου 2.000 Ελλήνων υπηκόων, λίστα Λαγκάρντ, (συμπεριλαμβανομένων επιχειρηματιών και συγγενών ή συνεργατών πολιτικών) με λογαριασμούς σε ελβετικές τράπεζες, οι οποίοι εικάζεται ότι φοροδιέφευγαν. Όπως και η υπόθεση Νοβάρτις. Τι έγινε όμως για την διελεύκανση αυτών των υποθέσεων; Στην πραγματικότητα ελάχιστα.
Υγειονομική περίθαλψη
Ο τομέας της υγειονομικής περίθαλψης συγκαταλέγεται μεταξύ των τομέων στους οποίους η Ελλάδα αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις όσον αφορά τη διαφθορά. Αντιπροσωπεύει το 10 % του ΑΕΠ. Τόσο οι άτυπες πληρωμές όσο και οι προμήθειες εξοπλισμού και φαρμάκων πλήττονται από τη διαφθορά.
Σύμφωνα με το Ειδικό Ευρωβαρόμετρο του 2013, 11% των Ελλήνων ερωτηθέντων που επισκέφθηκαν δημόσιες ιατρικές εγκαταστάσεις κατά το προηγούμενο έτος παραδέχθηκαν ότι κατέβαλαν πρόσθετη πληρωμή («φακελάκι») (μέσος όρος ΕΕ: 5%) και εξ αυτών 24% αισθάνθηκαν ότι όφειλαν να προβούν σε πρόσθετη πληρωμή ή να προσφέρουν κάποιο δώρο πριν από την παροχή της περίθαλψης.
Η έρευνα της Transparency International (Διεθνής Διαφάνεια) για το 2011 σχετικά με τη δωροδοκία ήσσονος σημασίας στην Ελλάδα, υπολόγισε την πρόσθετη πληρωμή – «φακελάκι» – που δίνεται συνήθως στα δημόσια νοσοκομεία για χειρουργικές επεμβάσεις από 100 έως 30 000 ευρώ, για ταχύτερη θεραπεία από 30 έως 20 000 ευρώ και για ιατρικές εξετάσεις από 30 έως 500 ευρώ. Τι και πόσο έχει αλλάξει αυτό;
Δημόσιες συμβάσεις
Το μερίδιο των δημοσίων συμβάσεων στην Ελληνική οικονομία μειώθηκε πρόσφατα ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης. Τα δημόσια έργα, τα αγαθά και οι υπηρεσίες στην Ελλάδα αντιπροσώπευαν το 2011 περίπου το 8,8 % του ΑΕΠ.
Σύμφωνα με την έρευνα του Ευρωβαρομέτρου, το 2013 στις επιχειρήσεις σχετικά με τη διαφθορά, 76 % των Ελλήνων ερωτηθέντων πιστεύουν ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη στις δημόσιες συμβάσεις τις οποίες διαχειρίζονται οι εθνικές αρχές (μέσος όρος ΕΕ: 56 %) και 94 % πιστεύουν το ίδιο για τις συμβάσεις τις οποίες διαχειρίζονται οι τοπικές αρχές (μέσος όρος ΕΕ: 60%). Ειδικότερα, οι ερωτηθέντες δήλωσαν ότι οι ακόλουθες πρακτικές είναι ευρέως διαδεδομένες στις δημόσιες συμβάσεις: προσαρμογή της συγγραφής υποχρεώσεων προς όφελος συγκεκριμένων εταιρειών (81%)· συγκρούσεις συμφερόντων κατά την αξιολόγηση των προσφορών (87 %)· συμμετοχή των προσφερόντων κατά τον σχεδιασμό της συγγραφής υποχρεώσεων (81 %)· κατάχρηση των διαδικασιών με διαπραγμάτευση (75 %)· αθέμιτες προσφορές (73 %)· ασαφή κριτήρια επιλογής ή αξιολόγησης (73 %)· κατάχρηση των λόγων έκτακτης ανάγκης για την αποφυγή ανταγωνιστικών διαδικασιών (72 %) και τροποποιήσεις των συμβατικών όρων μετά τη σύναψη της σύμβασης (55 %). Αυτά τα ποσοστά συγκαταλέγονται στα υψηλότερα της ΕΕ. Η ελληνική νομοθεσία για τις δημόσιες συμβάσεις χαρακτηρίζεται γενικά από πολυπλοκότητα, αλληλεπικαλυπτόμενους κανόνες και αποσπασματική προσέγγιση.
Χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων
Το νομοθετικό και λειτουργικό πλαίσιο της Ελλάδας για τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων και των προεκλογικών εκστρατειών εξακολουθεί να μην είναι ανεπτυγμένο.
Η ειδική έρευνα του Ευρωβαρομέτρου του 2013 σχετικά με τη διαφθορά δείχνει ότι 86 % των Ελλήνων (το υψηλότερο ποσοστό στην ΕΕ) θεωρούν ότι δεν υπάρχει επαρκής διαφάνεια και εποπτεία της χρηματοδότησης των κομμάτων (μέσος όρος ΕΕ: 67%).
Τον Ιούλιο του 2012 και στη συνέχεια τον Αύγουστο του 2013, η GRECO επισήμανε ότι καμία από τις 16 συστάσεις της σε αυτόν τον τομέα δεν είχε τεθεί σε εφαρμογή. Έχουν σήμερα βελτιωθεί τα πράγματα;
Σύγκρουση συμφερόντων
Το ελληνικό Σύνταγμα καθορίζει ειδικούς κανόνες για το ασυμβίβαστο μεταξύ των καθηκόντων των βουλευτών και ενός ευρέος φάσματος θέσεων στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα, συμπεριλαμβανομένων των εκτελεστικών καθηκόντων σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης.
Η σύγκρουση συμφερόντων στη δημόσια διοίκηση αναγνωρίστηκε από την ελληνική κυβέρνηση ως ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης.
Οι αιρετοί και οι διορισμένοι αξιωματούχοι υπόκεινται σε αυστηρό σύστημα δημοσιοποίησης περιουσιακών στοιχείων («πόθεν έσχες»), το οποίο σε ορισμένες περιπτώσεις οδήγησε σε ποινικές διώξεις. Επιπλέον, στην περίπτωση των βουλευτών, κάθε έλεγχος των δηλώσεων περιουσιακών στοιχείων πραγματοποιείται από την επιτροπή ελέγχου του Κοινοβουλίου, η οποία αποτελείται κατά κύριο λόγο από βουλευτές και από τρεις εκπροσώπους του δικαστικού σώματος. Ως εκ τούτου, το εν λόγω σύστημα ελέγχου δεν μπορεί από μόνο του να διασφαλίσει πλήρως την αμεροληψία. Τα σκάνδαλα με εμπλοκή βουλευτών σε θέματα επιχειρηματικών δραστηριοτήτων που είναι σε τουλάχιστον δυσαρμονία με το ρόλο τους ως νομοθέτες δείχνουν ότι ελάχιστα έχει προχωρήσει η διαφάνεια και η αντιμετώπιση της διαπλοκής στην Ελλάδα.
Δίωξη της διαφθοράς
Το Σύνταγμα προβλέπει μια περίπλοκη και περιορισμένη χρονικά διαδικασία προσφυγής στη δικαιοσύνη σε περίπτωση αξιόποινων πράξεων που διαπράχθηκαν από υπουργούς, πρώην υπουργούς και υφυπουργούς, γεγονός που δημιουργεί σημαντικά εμπόδια για την άσκηση δίωξης.
Η GRECO έχει κατ’ επανάληψη ζητήσει την κατάργηση των ειδικών διατάξεων περί παραγραφής για υπουργούς και πρώην υπουργούς.
Το δέον γενέσθαι για την πάταξη της διαφθοράς στην Ελλάδα και στην Ευρώπη
Στην Ελλάδα έχουν γίνει κάποια βήματα προς μία σφαιρική στρατηγική προσέγγιση της καταπολέμησης της διαφθοράς, μεταξύ άλλων με τον διορισμό εθνικού συντονιστή για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Επίσης, έχουν χαραχθεί ή αναπτύσσονται τομεακές στρατηγικές σε ορισμένους ευαίσθητους τομείς. Ωστόσο, το πλαίσιο για την καταπολέμηση της διαφθοράς παραμένει πολύπλοκο και δεν έχει αποδώσει βιώσιμα αποτελέσματα. Σημειώθηκε κάποια πρόοδος στην εκδίκαση υποθέσεων διαφθοράς υψηλού επιπέδου και μερικές παλαιότερες δικαστικές αποφάσεις καταδεικνύουν κάποια πρόοδο στην τήρηση περισσότερο αποτρεπτικής στάσης. Όμως είναι περιορισμένη η πρόοδος που έχει συντελεστεί.
Οι μηχανισμοί εσωτερικού ελέγχου θα πρέπει να ενισχυθούν περαιτέρω, ενώ απαιτείται μια πιο σθεναρή απάντηση στις πελατειακές σχέσεις και την ευνοιοκρατία στη δημόσια διοίκηση. Όπως και ο έλεγχος της διαφθοράς στα διάφορα επίπεδα διοίκησης.
Απαιτείται περισσότερη προσοχή στα ακόλουθα θέματα:
-Διασφάλιση επαρκών εξουσιών και στήριξης ώστε ο εθνικός συντονιστής καταπολέμησης της διαφθοράς να μπορέσει να εφαρμόσει πολιτικές καταπολέμησης της διαφθοράς. Σαφής καταμερισμός καθηκόντων καταπολέμησης της διαφθοράς εντός του θεσμικού πλαισίου. Διασφάλιση της έγκαιρης υλοποίησης του εθνικού σχεδίου δράσης για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Εξασφάλιση αποτελεσματικής εφαρμογής τομεακών στρατηγικών όπως οι στρατηγικές υγειονομικής περίθαλψης, δημοσίων συμβάσεων, φορολογικής διοίκησης, κλπ.
–Θέσπιση ολοκληρωμένων κωδίκων δεοντολογίας για τους αιρετούς αξιωματούχους σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, καθώς και των αντίστοιχων εργαλείων λογοδοσίας για πιθανές παραβιάσεις των εν λόγω κωδίκων, σε περιπτώσεις πρακτικών διαφθοράς ή σύγκρουσης συμφερόντων. Εξέταση του ενδεχομένου προώθησης παρόμοιων κωδίκων για τα πολιτικά κόμματα και/ή σύναψης συμφώνων δεοντολογίας μεταξύ των κομμάτων. Διασφάλιση ενός επαγγελματικού ανεξάρτητου μηχανισμού ελέγχου των δηλώσεων περιουσιακών στοιχείων των αιρετών και διορισμένων υψηλόβαθμων αξιωματούχων σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο και ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των μηχανισμών εσωτερικού ελέγχου και επιβολής του νόμου ώστε να αυξηθούν τα ποσοστά κοινοποίησης αδικημάτων διαφθοράς ή αδικαιολόγητου πλουτισμού.
–Εξάλειψη δυνητικών εμποδίων όσον αφορά τη διερεύνηση αδικημάτων διαφθοράς μειώνοντας το βαθμό προστασίας από έρευνες που εξασφαλίζει η ασυλία σε υψηλόβαθμους αξιωματούχους, λαμβάνοντας μέτρα για την απλοποίηση της διαδικασίας άρσης της ασυλίας, και αναμορφώνοντας τους κανόνες παραγραφής για εν ενεργεία και πρώην μέλη της κυβέρνησης.
–Διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής των μέτρων καταπολέμησης της διαφθοράς που προβλέπονται στη στρατηγική για τη μεταρρύθμιση του συστήματος δημοσίων συμβάσεων η οποία βρίσκεται στο στάδιο της ολοκλήρωσης, μεταξύ άλλων σε ότι αφορά την κωδικοποίηση και ενοποίηση της νομοθεσίας. Ενίσχυση της εποπτείας των δημοσίων συμβάσεων σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο για τον εντοπισμό περιπτώσεων διαφθοράς, απάτης και συγκρούσεων συμφερόντων, μεταξύ άλλων διασφαλίζοντας ότι η Ενιαία Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων της Ελλάδος διαθέτει την ικανότητα, τις εξουσίες και την επιχειρησιακή ανεξαρτησία που απαιτούνται για την αποτελεσματική εκπλήρωση των καθηκόντων της.
–Στο επίπεδο της ΕΕ χρειάζεται μια ισχυρότερη πολιτική κατά της διαφθοράς και πιο αποτελεσματικά μέσα κατά του οργανωμένου εγκλήματος, για την ενδυνάμωση της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου και την ενίσχυση της ευρωπαϊκής οικονομίας. Η διεφθαρμένη συμπεριφορά από ορισμένους υπαλλήλους της ΕΕ ή Ευρωβουλευτές στις σχέσεις τους με τους εκπροσώπους των ομάδων συμφερόντων (πχ Qatargate) πρέπει να αντιμετωπίζεται με πολύ ισχυρές αντιδράσεις. Οι μεγάλες επιχειρήσεις εξακολουθούν δυστυχώς να επηρεάζουν ακόμη υπερβολικά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο της «περιστρεφόμενης πόρτας» όπου υψηλόβαθμοι γραφειοκράτες και πολιτικοί στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα προσχωρούν σε ιδιωτικούς οργανισμούς και εταιρίες για την ρύθμιση των οποίων ήταν προηγουμένως υπεύθυνοι.
Θέλουμε να διαφυλάξουμε τη δημοκρατία από τη διαφθορά, θεσπίζοντας ισχυρούς κανόνες και διαφάνεια σχετικά με τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων, των υποψηφίων και των εκλογικών εκστρατειών. Θέλουμε να δώσουμε στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στο Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο ισχυρότερα εργαλεία για να ελέγχουν τον τρόπο με τον οποίο δαπανούνται οι πόροι της ΕΕ, και να δράσουν κατά της διαφθοράς τόσο στο πλαίσιο των θεσμικών οργάνων της ΕΕ όσο και στην περίπτωση σοβαρών προβλημάτων εντός των κρατών μελών.
Πιστεύουμε ότι η συμμετοχή περισσότερων πολιτών, η λογοδοσία και η διαφάνεια είναι ζωτικής σημασίας για να προσλάβει μεγαλύτερη νομιμότητα η μελλοντική Ευρωπαϊκή συνεργασία.
Ως εκ τούτου, έχουμε μεταξύ των προτεραιοτήτων την ενίσχυση της διαφάνειας σε όλη τη διαδικασία λήψης αποφάσεων από την Επιτροπή και άλλα όργανα της ΕΕ μέχρι όλες τις κυβερνήσεις και την αυτοδιοίκηση των κρατών μελών.